Nhưng đây là ngựa đeo nhạc. Nghe tiếng nhạc xoang xoảng thì người
trong làng biết đấy là ngựa quan châu. Và tiếng ngựa quan châu thì không
kể mùa hồi hay mùa lúa. Quan đi tuần. Quan đi bắt phu làm đường, xẻ núi
hầm xe lửa. Quanh năm.
Bọn lính khố lục đeo súng dài, một tay ôm băng đạn vừa chạy vừa kêu
qua trước cửa:
– Đường Tà Lài! Đường Tà Lài
Thế là ai cũng lại biết quan và lính đi các làng bắt phu lên biên giới làm
đường hầm xe lửa ở Tà Lài.
Lính đẩy cửa vào nhà người trèo hồi.
Nhưng người ấy đã trèo lên lưng cái xe ngựa tải hồi từ nãy.
Bọn lính ra khỏi xóm, lôi một đám người đi phu hớt hải chạy theo.
Những tiếng quát chửi rầm rĩ. Đến trẻ con cũng nhớn nhác.
Không thấy đứa nào đứng xem người đi, như lúc nãy.
***
Lại nghe tiếng nhạc ngựa đằng xa lanh canh vẳng tới. Bây giờ là ngựa
của châu đoàn về gọi dõng đi đổi gác.
Dõng các làng phải chia nhau lên gác ngày đêm trên các ngả núi tắt qua
biên giới. Một chợ đổi gác một lần. Lệ ác nghiệt ấy cũng không cứ mùa lúa,
mùa hồi, kể cả Tết đến. cả năm hay cả đời người ta, đều phải đi gác nghiêm
mật thế. Gác cướp, gác buôn thuốc phiện, buôn súng lậu, còn các người hội
kín, người cách mệnh, gác gì nữa, không biết hết.
Người dõng cắt lượt đi gác. Mỗi lần châu đoàn lên đồn, quan hai Tây ở
Đồng Đăng hay quan một Nà Sầm, hay quan ba đại lý ở Thất Khê thường
hỏi một câu giống nhau:
– Có cách mệnh ra biên giới không ?
Châu đoàn khúm núm:
– Bẩm quan...
