Nhưng cũng có hôm chẳng được gì. Đen nhất là những anh vốn cao lớn,
lại rậm râu. Người trong xóm vừa trông thấy đã quát đuổi bảo đấy là quân
cướp, chỉ vờ đi dò la để dắt đất. Có khi họ đánh, có người bị đánh no đòn,
sưng húp cả mặt.
Mỗi lần đi xin ăn về, lại kháo hỏi nhau bối rối, loạn xạ. Mỗi lúc mỗi
người rủi may một số phận. Có người chẳng may phải nhịn, nhịn thông
luôn mấy hôm. Có người đi xin ăn lại được chủ nhà giữ lại, bảo ở đi cày, ở
quảy gánh hàng đi chợ. Người ấy ở lại luôn, không về Long Châu nữa. Ai
cũng đương thèm được ở lại quê người như thế.
Đoàn người lênh đênh, tha thủi, ngày nào biết ngày ấy, không ai biết còn
sức lê nổi tới đâu. Nhưng nếu không nằm xuống thì dù thế nào cũng là
đương bò dần được về phía nam.
Có lúc đằng cái chân trời mong đỏ mắt kia hình như thoáng thấy bóng
bụi tre quen quen. Bụi tre thật. Hỏi thăm đã gần tới Nam Ninh, đã lác đác
thấy cánh đồng có cây tre. Dẫu sao, ai nấy cứ khấp khởi sắp đến quê. Mặc
dầu, ở những nơi chôn rau cắt rốn cũng chẳng có gì chờ đợi ai cả.
Và mỗi ngày càng khó khăn hơn, nhất là từ sau Tết Thanh minh tháng
ba. Cái Tết ấy vào đầu mùa làm ăn, người già đi tảo mộ, cô gái Nùng có
giày mới, cô gái Hán chít khăn hoa, các cô nhởn nhớ đứng chơi từng bọn
ngoài ngõ rồi rủ nhau lên đồi ngồi khâu khăn và nhìn xuống đường xem
người qua lại. Dưới đường có một đám đông thanh niên, trong đám có hai
chàng thanh niên Thụ và Chi gày ốm rách rưới đi qua thì các cô không nhìn
thấy. Thụ cũng không lấy thế làm xấu hổ mà chỉ nghĩ đời cách mệnh phải
gian truân, cố sao cho sống, gặp được cách mệnh. Nhưng những hôm Tết
nhất ấy, người đi xin ăn được thật thoả thuê, vào nhà nào cũng chén xôi, có
khi được hớp rượu uống nữa. Cứ hôm nào cũng thế này thì đi bằng bay về
rồi.
Nhưng cái Tết tháng ba này cũng là bữa cỗ rút ruột người làm ruộng. Bà
con trong làng chén đẫy một ngày rồi từ đây, người người lại vùi đầu ra
đồng, móp bụng lại đợi mùa đến mới có cái ăn.
