Cũng chẳng ai biết chú Hoạt tôi đi đâu và làm việc gì. Bỗng có
một lần bố tôi nhặt ở đâu được một tờ báo có in hình và một bài thơ
của chú Hoạt kèm theo cả lời bình luận. Bài thơ nói gì đó về phân
bón ruộng và sâu bọ, tôi thì tôi thấy nhảm nhí, buồn cười mà vô bổ
nữa, nhưng bố tôi lại reo lên như bắt được vàng: “Trời ơi, chú Hoạt
đã thành nhà văn - nhà thơ đây này! Cả lời bình luận hẳn hoi in bằng
kiểu chữ i-ta-líc nữa”. Bố mẹ tôi rối rít vui mừng. Mẹ tôi xuýt xoa
nói: “Đấy! Ngày xưa ông cứ bảo chú ấy là vô tích sự nữa đi! Bây giờ
thì chú ấy giàu to rồi! Tiền tiêu chắc là không hết!”. Bố tôi đọc
đi đọc lại bài thơ rồi ngẩn người ra ngạc nhiên: “Giỏi! Giỏi quá! Thật
tôi không ngờ kia đấy. Hóa ra chú ấy là người vốn có tài ngầm,
văn chương là thứ khó nhất trần đời mà chú ấy thành thì tôi phục
quá!”. Bố tôi vuốt ve tờ báo, bố tôi sai gọi anh Phục tức là ông anh
rể cóc vàng của tôi đến để uống rượu khoe bài thơ. Anh Phục đầu
hói, lơ thơ có vài sợi tóc trên đầu, cứ thế gục đầu xuống gật gù:
“Cũng được! Cũng hay! Kể ra chữ tái mà đổi thành chữ chín thì thâm
thúy hơn”. Bố tôi có vẻ coi thường anh Phục chỉ là một tay trọc phú
phàm phu tục tử tầm thường. Bố tôi bảo: “Chữ tái nó hay vì chưa
chín, nó chỉ gợi cho người ta nghĩ đến chữ chín mà thôi. Nếu không
có chữ tái thì tôi hỏi anh, anh có nghĩ được chữ chín hay không?) Anh
Phục thừa nhận: “Đúng là không có chữ tái thì trình độ con không thể
nghĩ đến chữ chín kia được”. Bố tôi cười: “Đấy! Cái ảo diệu của văn
chương là đấy! Thế người ta mới coi văn chương là đệ nhất ở trong
các môn nghệ thuật!”.
Quả thật, tôi không tin gì lắm về chuyện văn chương với những
hư vinh tầm phào của nó. Ngày xửa ngày xưa, ở nước mình người học
văn chương gắn với thi cử đỗ đạt và bổ dụng quan lại. Đỗ đạt nhỏ thì
làm quan nhỏ, đỗ đạt lớn thì làm quan lớn. Văn chương thời đó gắn
với quan trường nên ghê gớm lắm. Về sau, khi chữ quốc ngữ thay
thế chữ Nôm, chữ Hán, người ta làm văn làm thơ theo lối Tây
phương, nói thật với ông, tôi lại thấy toàn bọn ăn không ngồi rồi dị
