tôi đã thành công. Tôi lãi to, tôi cam đoan với ngài như vậy. Những ý
nghĩ của tôi đưa tôi đi đây đi đó, và đã thu được những món lời lớn. -
Hắn vừa kết luận như vậy, vừa cười cái câu pha trò của hắn.
Cái lối quan niệm lòng nhân ái đối với con người như vậy có một
cái gì thật đặc biệt và thú vị, khiến ông Shelby phải bật cười. Đúng
thế, có khi tình cảm của con người có những dạng hết sức kì cục, và
sự điên rồ cùng với sự phi lí của con người thật không bờ bến. Thấy
ông chủ nhà cười, gã con buôn phấn khởi nói tiếp:
- Có điều lạ lùng, là tôi không sao làm cho ý nghĩ của tôi thấm
được vào đầu óc những kẻ khác. Lấy thí dụ một tay trước đây có hùn
vốn với tôi, thằng Tom Loker, ở Natchez. Thằng cha thông minh,
nhưng đối với bọn da đen, nó tàn bạo kinh khủng. Đó chỉ là vì nguyên
tắc của nó, chứ, thưa ngài, xét đến cùng, ở trên đời này, chẳng ai tốt
bằng nó; nó lành như cục đất. Tôi thường trách nó mà bảo: "Tom,
những con bé của mày rống lên như ngựa, mày đánh chúng nó phỏng
ích lợi gì? Thật là dại, và hoàn toàn vô ích, chỉ tổ chúng nó ốm và
chính mày hủy hoại chúng nó, làm cho chúng nó xấu đi, nhất là
những đứa có nước da sáng sủa, như vậy mày làm sao mà bán đi
được? Tại sao không nói với chúng nó ôn tồn hơn? Tom ạ, một chút ít
lòng nhân đạo lại có tác dụng hơn những câu chửi rủa và những roi
vọt của mày kia đấy. - Tôi bảo nó thế. - Và như vậy, chắc chắn mày sẽ
lãi gấp bội..." Nhưng thằng Tom Loker nào có nghe. Cuối cùng, tôi
phải bỏ cánh với nó, nó hủy hoại nhiều con gái da đen quá. Tuy vậy
nó là một con người hảo tâm, sòng phẳng trong việc buôn bán.
- Ông coi cách làm ăn của ông tốt hơn cách làm ăn của người bạn
hùn vốn với ông ư?
- Thưa ngài, dĩ nhiên. Mỗi khi có thể, tôi đều cố gắng làm cho
công việc được êm đẹp, chẳng hạn bán trẻ con. Tôi tìm cách làm cho
người mẹ không trông thấy, khuất mắt thì còn xót xa gì, có phải thế
không? Quả vậy, về sau họ cũng khuây đi. Họ có như người da trắng
đâu. Bởi vì, đối với chúng ta, về vấn đề gia đình đoàn tụ, người ta đã
nhồi nhét vào đầu óc chúng ta thôi thì đủ mọi tư tưởng, để giáo dục
chúng ta. Một thằng da đen được dạy bảo đúng đắn phải là đứa không
bao giờ được nuôi một hi vọng gì, trong bất cứ lĩnh vực nào.
Ong Shelby mỉm cười:
