Châu. Cùng thời gian này, Trung Quốc đang ở dưới các triều đại Đường-
Tông. Việt Nam vừa chấm dứt thế kỷ cuối cùng của một nghìn năm đô hộ
để bước vào thời kỳ tự chủ, từ năm 939 trở đi, liên tiếp dưới những triều:
Ngô, Đinh, Tiền Lê và Lý.
Trong bối cảnh ấy, Murasaki Shikibu ra đời, nàng sống trước Tô Đông
Pha, Lý Thường Kiệt và Ỷ Lan gần nửa thế kỷ; sau Hai Bà Trưng 10 thế
kỷ. Thời ấy, văn chương là sản phẩm của giai cấp quý tộc. Dưới triều Nhật
hoàng Ichijô (987-1011) nở rộ những văn tài phụ nữ. Ichijô lấy hai cô em
họ, con hai người cậu: Fujiwara Sadako (977-1000), chính cung hoàng hậu
và Fujiwara Akiko, thứ cung hoàng hậu. Mỗi bà hoàng đều có một "triều
đình" riêng, với các công nương tháp tùng là những nhà văn, nhà thơ nổi
tiếng. Sadako có nữ sĩ Sie Shõnagon dưới trướng, Akiko dùng Murasaki
Shikibu và Izumi Shikibu làm công nương hầu cận. Cả ba đều nổi danh trên
văn đàn.
Người phụ nữ Nhật, ở thời đó, "trên nguyên tắc" không được học chữ
Hán, chữ "thánh hiền", nên họ phải dùng quốc âm để diễn tả tư tưởng (chỉ
nguyên tắc thôi, bởi vì trên thực tế, cả Murasaki lẫn Sie Shõnagon đều con
nhà nho, đều "lầu thông kinh sử"). Vì sáng tác bằng tiếng Nhật, nên họ tự
do hơn, không bị những quy luật, cổ lệ của Hán văn gò ép, và họ đã tạo
được một nền văn chương quốc âm Nhật, thoát khỏi ảnh hưởng Hán văn,
trong khi phái nam vẫn lệ thuộc vào chữ nho, nặng bề hàn lâm trưòng ốc,
không trội lên được.
Hai thể văn phát triển mạnh thời ấy là nikki (nhật ký) và monogatari
(truyện kể, truyện đọc). (Sau này, trong thế kỷ XV, XVI, phát triển thể loại
shõshi (truyện viết), đối lập với truyện kể. Shõshi là một loại truyện ngắn,
không có giá trị văn chương gì mấy, thường sao chép vụng về những kiệt
tác thời Heian, pha thêm chút luân lý đạo đức). Trong thể văn truyện kể, tác
phẩm xưa nhất là cuốn Truyện người chẻ tre (Takétori monogatari- Le
conte du coupeur de bambous), được Murasaki (trong Truyện Genji) coi
như thủy tổ của thể loại monogatari, kể truyện nàng công chúa trên cung
