Những nét đơn sơ tịnh mặc của bức họa đầy phách lực, chìm sâu trong
đáy mắt Kikuji, kéo chàng ra khỏi cơn chóng mặt bệnh hoạn của nhục
cảm." (trích dịch theo bản tiếng Pháp Nuée d'oiseaux blancs do Bunkichi
dịch, trong tuyển tập Kawabata, Albin Michel 2002, trang 779).
Ngàn cánh hạc là một truyện tình giấu nhiều truyện tình xuyên thế. Bà
Ôta tìm lại người tình đã mất qua hình dáng phong độ của người con trai,
kém nàng 25 tuổi. Như thể đạo trà đến giò lâm chung muốn được hồi sinh
trở lại trong hơi thở thanh niên. Rồi đến lượt Kikuji, lại theo vết cũ, tìm
nàng trong Fumiko, con gái của nàng.
Ôta mang tất cả dịu dàng âu yếm của một người mẹ, nhưng lại có những
nét ngây thơ mê đắm của một Juliette đang độ thanh xuân, có những đớn
đau từng trải của một Anna Karénine bất hạnh, và ở nàng, còn một hồn
Đạm Tiên linh ứng, hiển hiện. Ôta chỉ sống có vài ngày trong đời Kikuji,
yêu chàng trong vài khắc nhưng vết môi nàng đã tạc trong da thịt chén, đã
thành gợn chén, nằm trong vật chất, đã trở thành một hữu thể. Đời Ôta là
đời trà trong buổi hoàng hôn, nàng như tia sáng cuối loé lên trước khi tắt,
nhưng hồn trà không đi được, cứ về trong chén. Trà và chén, như vết môi
và con người, chẳng khác gì tác phẩm nghệ thuật. Người ta có thể bỏ bê trà,
chén trong bóng tối, trong ẩm ướt của một trà thất không người; cũng như
người ta có thể để sách ẩm mốc trong thư viện tối tăm mối mọt. Nhưng mỗi
lần có một tâm hồn tri kỷ nâng chén, là vết son lại hiện lên cùng với hương
trà, hồn trà, cũng như mỗi lần có người dở sách ra đọc, những con chữ
trong tác phẩm sẽ lại động đậy, thì thầm nói chuyện.
Ôta cũng như Eva, sau khi phạm cấm, tất phải đọa đầy: hối hận, mặc
cảm, tội lỗi, đẩy nàng vào cái chết. Tất cả được xây dựng như một bi kịch
cổ điển Shakespeare, nhưng vô cùng thanh thoát như vòng luân hồi bể khổ,
bến mê của nhà Phật.
"Nàng đã đi tìm cái chết vì mặc cảm tội lỗi, vì không có lối thoát? hay
nàng chết dưới mãnh lực của tình yêu mà nàng không thể dập tắt được.
