Dường như có sự e ngại, sợ scandale đối với Người đẹp ngủ. Không phải
ai cũng thích. Không phải ai cũng đọc. Những người có nhiệm vụ giới thiệu
Kawabata, thường né tránh, ít nhắc đến tác phẩm này, hoặc có nhắc đến, thì
cũng lướt qua, như một tác phẩm "ngoại vi", trò chơi của một ông già sinh
tật. Người thì cho rằng đây là cuốn dâm thư, người thì cho rằng đây là một
thứ "tội lỗi hủ hoá" của tuổi già, mà Kawabata là một trường hợp. Người
thì dứt khoát cho rằng Kawabata bịa, nước Nhật "đứng đắn" như thế lằm gì
có những lữ điếm "đồi trụy" như trong truyện. Những phản ứng trên chẳng
qua cũng chỉ là thứ tự ái dân tộc đầy mặc cảm, một thứ đạo đức bảo thủ,
phi văn nghệ. Bởi chẳng một độc giả đích thực nào lại mất thì giờ quan tâm
đến chuyện ấy "có thật" hay chỉ ở trong trí tưởng tượng của nhà văn. Bởi
chuyện "có thật" hay không đó chẳng có gì là quan trọng, mà chính cái
không khí lơ lửng, bấp bênh, mơ hồ, treo trên sợi tóc, chính cái lung linh
giữa hư hư thực thực, giữa sống và chết, giữa tội lỗi và trinh bạch, giữa
thiên đàng và địa ngục ấy mới đáng kể, nó xác định giá trị nghệ thuật của
tác phẩm.
Điều chắc chắn là Kawabata khi viết kiệt tác cuối cùng của đời mình đã
cố tình "xoá" tác phẩm, làm mờ đi, tiện cho những cách đọc, đoán khác
nhau.
Lão Eguchi, ở tuổi 67, tuy chưa lụ khụ nhưng cũng đã gọi là già. Eguchi,
biết mình già nhưng cũng biết mình chưa thuộc loại bại xuội, không còn là
đàn ông nữa, tức là chưa thành cụ. Chính cái tình huống bắc cầu ấy, cho
phép Eguchi, nhìn nhận một cách sáng suốt, minh mẫn, hành động và tâm
tư các cụ. Eguchi là tấm gương phản chiếu những fantasme - ảo tưởng - tối
tăm, những bi đát khó nói trong tâm thức người già.
Như một bác sĩ tâm thần, Kawabata đưa bệnh nhân của mình vào một
bối cảnh lạ lùng, để buộc họ phải tự bật ra lời khai, khai quang những ngõ
ngách thâm u trong tâm hồn họ. Eguchi là con bệnh, Kawabata là bác sĩ mà
cũng là bệnh nhân, vì cũng như trường hợp Singo, Kawabata để rơi nhiều
"mảnh mình" trong Eguchi.
