hai giờ rồi, nên tôi bỗng tỉnh ngộ, thấy việc mình đứng đây quả thực không
thích hợp chút nào cả. Như cái máy, tôi quay lại cố hết sức chen ra ngoài,
và cảm thấy phía sau lưng, cái chỗ trống đó đã được lấp kín rồi, và cái ông
cụ to béo, có thể co giãn kia, chắc đã để cho nửa người bên phải ông ta
phình ra được một chút. Có muốn trở lại chỗ cũ cũng không được nữa, tất
nhiên là phải chen ra. Chen mãi và cuối cùng thì chen ra được đến cửa.
Ngoài đường, trừ những chiếc xe chở khách, hình như không có ai nữa. Chỉ
ở cửa rạp, có hơn mười người đứng nghếch đầu lên xem quảng cáo, lại có
một số đứng mà không xem gì hết. Tôi nghĩ bụng: có lẽ bọn này đứng chờ
xem phụ nữ tan hát đi về chăng. Ấy thế mà kép Khiếu Thiên vẫn chưa ra!...
Khí trời ban đêm mát lạ, quả như "thấm vào da vào thịt". Có lẽ lần này
là lần đầu tiên tôi ở Bắc Kinh được thở cái không khí trong lành như thế.
Đêm ấy là đêm tôi từ biệt hẳn hát tuồng Trung Quốc, và sau đó, không
bao giờ nghĩ đến nữa, "chúng tôi" cũng phớt đều nhau như thường bởi vì
tâm hồn "chúng tôi" đã là kẻ ở Nam người Bắc từ lâu rồi!.
Nhưng mấy hôm trước đây, bỗng vô tình được xem một cuốn sách
Nhật Bản, - tiếc là quên mất tên sách và tên tác giả rồi - nhưng là một cuốn
sách bàn về hát tuồng Trung Quốc. Có một chương đại ý nói: hát tuồng
Trung Quốc thôi thì đánh trống đánh chiêng inh tai, la hét om sòm, nhảy
múa loạn xạ làm người xem choáng váng cả đầu óc; diễn trong rạp rất
không thích hợp nhưng diễn ở một chỗ trống, giữa cánh đồng và đứng xa
xa mà xem, cũng có cái phong vị riêng của nó. Xem xong, tôi có cảm tưởng
như câu này nói lên được những điều đã có sẵn trong đầu óc tôi, nhưng tôi
chưa hề nghĩ mà nói ra thành lời đó thôi, bởi vì tôi nhớ đích xác là đã được
xem hát tuồng giữa cánh đồng và quả rất hay. Cho nên khi lên Bắc Kinh, có
lại rạp hát hai lần có lẽ chính vì chịu ảnh hưởng của lần xem ấy. Đáng tiếc
là chẳng hiểu thế nào mà lại quên bẵng cái tên sách đi!
Thực ra thời kỳ xem hát tuồng mà thấy hay kia thì đã "xa xăm lắm"
rồi, e vào hồi mới mười một, mười hai tuổi. Theo phong tục ở Lỗ Trấn
