AQ không hề biện bác gì về chỗ y chính là họ Triệu hay không cả, chỉ
đưa tay sờ vào má bên trái rồi cùng bác khán đi ra. Ra khỏi cửa, bác khán
còn mắng cho một mẻ nữa, đành phải kỉnh cho bác hai quan tiền rượu (10).
Những người biết chuyện đều cho AQ là vớ vẩn, khi không, chuốc lấy trận
đòn oan, chứ nào đã chắc gì mình là người họ Triệu; mà dẫu có quả là
người họ Triệu đi nữa thì trước mặt Cụ Cố, cũng không nên nói dại như
vậy. Thế là từ đấy về sau, không ai nhắc đến chuyện AQ họ gì nữa. Vì vậy
mà tôi không biết được thực tình AQ họ gì cả.
Ba là, tôi cũng không biết chữ tên AQ viết như thế nào (11). Lúc y còn
sống, người ta gọi y là A Quay, đến khi chết rồi thì chả hề ai nhắc đến tên
ấy nữa, còn nói gì đến việc chép vào sử sách! Mà nếu như có việc chép vào
sử sách, thì đây là lần đầu tiên đây, cho nên sự khó khăn này tôi vấp trước
ai hết. Tôi từng có lúc nghĩ kỹ rằng: A Quây chính là A Quế hoặc A Quí
đây (12)! Nếu như AQ có cái biệt hiệu là Nguyệt đình, hoặc giả y đã ăn
sinh nhật vào khoảng tháng Tám, thì nhất định AQuế đứt đi rồi. Nhưng y
lại chưa hề có biệt hiệu - mà có nữa cũng không ai biết - lại cũng chưa hề
gửi thiếp cho ai vào ngày sinh nhật để người ta gửi đến cho những bài thơ
chúc tụng, thành ra viết A Quế là võ đoán. Lại nếu như y có một ông anh
hoặc ông em tên là A Phú chẳng hạn, thì nhất định y là A Quí; nhưng y chỉ
trơ trọi có một mình. Vậy viết A Quí cũng chẳng có bằng chứng gì. Còn
những chữ lạ khác cũng âm "quây" thì tìm không ra. Trước đây, tôi cũng có
hỏi qua cụ Tú con cụ Triệu; nào ngờ một người uyên bác như cậu ấy mà
cũng mù tịt. Cậu ta kết luận rằng đó là tại ông Trần Độc Tú đấy! Ông ta ra
tờ Tân thanh niên (13)rồi đề xướng việc đem chữ Trung Quốc mà viết theo
lối chữ Tây, thành ra quốc túy trầm luôn, không biết tra khảo vào đâu nữa.
Cuối cùng, tôi đành phải nhờ một người làng lục hộ hồ sơ án AQ xem sao.
Ròng rã tám tháng trời, người ta mới trả lời cho tôi rằng: Trong bản án
không hề thấy tên nào đọc na ná là A Quay cả, không biết có chắc hay
không, hoặc giả người ta không tra khảo gì cả cũng nên, nhưng tôi không
còn cách nào khác nữa. Sợ lối "chú âm phù hiệu" chưa được thông dụng,
tôi đành dùng lối chữ Tây, theo cách phiên âm của người Anh mà viết
