VÀI NÉT SƠ LƯỢC VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC TRUNG HOA - Trang 117

thiện, bỏ điều ác, là cách vật; mà biết “biết điều thiện điều ác” là trí tri; chủ
trương đó vốn trái với khoa học; mà đến ngay như chủ trương của Chu Hi –
phái Lý học – cũng không gần với khoa học, vì Chu Hi tuy chú thích bốn
chữ đó là “xét đến cái lý của sự vật, muốn cho tri thức đến chỗ thấu đáo”,
nhưng tựu trung sự tìm hiểu cái lý của vũ trụ, tức cái tính của vạn vật, nhất
là của con người để rồi tìm cách tu dưỡng mà trở về cái tính vốn thiện mà
Trời phú bẩm cho ta.

Theo thiển ý của chúng tôi, lý do thứ nhất của Phùng không chắc đúng.
Không phải đa số các triết gia Trung Hoa cho tính con người vốn thiện.
Thuyết tính thiện của Mạnh Tử, chỉ tới đời Tống, Minh mới thực cực thịnh.
Vả lại dù nhận tính người vốn thiện, phái Đạo học cũng rất trọng sự giáo
dục, sự tu dưỡng, nghĩa là sự hữu vi; chủ trương hoàn toàn vô vi, chỉ có
Trang Tử, mà ảnh hưởng của Trang Tử không bằng ảnh hưởng của Khổng
Tử tới đời sống dân tộc Trung Hoa.

Lý do thứ nhì của họ Phùng chỉ đúng một nửa. Dân tộc nào mà chẳng tìm
hạnh phúc, chứ riêng gì dân tộc Trung Hoa. Nhưng bảo rằng họ muốn tiết
dục hơn là thoả dục, tìm hạnh phúc nội tâm hơn ở ngoại vật, thì đúng.
Chính vì vậy họ muốn tìm hiểu và điều khiển tinh thần hơn là vật chất (lý
do thứ ba).

Khi đã nhận rằng ngoại giới với nội tâm là đồng nhất, và hạnh phúc con
người nằm trong sự hoà đồng giữa vật và ngã thì đương nhiên người ta
không lưu tâm tới việc chinh phục thiên nhiên.

Ngoài ra, đặc điểm của triết học Trung Hoa cho ta hiểu tại sao khoa học
Trung Hoa không phát triển: khi người ta đã không có tinh thần biết để mà
biết, mà cho rằng tri thức nào cũng phải có mục đích tu thân, tề gia, trị
quốc, thì người ta ít nghĩ đến sự nghiên cứu vạn vật một cách khách quan.

Sau cùng, muốn tìm tòi về khoa học, sự trực giác tuy cần, mà sự luận