mà Khổng Tử thường nói tới. Trung là không thái quá, không bất cập, tuỳ
thời mà hành động; dung là giản dị. Sở dĩ đạo “trung” dễ dàng, là vì chỉ cần
suy kỷ cập nhân, chỉ cần trung thứ mà thôi. Tuy nhiên biết “trung” cho hợp
lẽ thì nhiều khi cũng rất khó; bậc hiền nhân vị tất đã theo nổi.
Phần của môn đệ Mạnh Tử thêm vào có lẽ ở đầu sách: đoạn nói về mệnh,
tính, đạo; ở cuối sách: đoạn nói về đức “thành”; vì hai đoạn đó có tư tưởng
hơi thần bí, hợp với tư tưởng của họ Mạnh.
----
ĐẠI HỌC
Cũng vốn là một thiên trong Lễ ký, theo Chu Hi đời Tống, do Tăng Tử viết;
nhưng các học giả ngày nay ngờ rằng thiên đó là tác phẩm của môn đệ
Tuân Tử ở cuối thời Chiến Quốc hoặc đầu đời Hán, vì so sánh lời trong
sách với lời trong cuốn Tuân Tử, thấy có nhiều chỗ tư tưởng giống nhau;
chẳng hạn những đoạn bàn về lễ, về sự học, về cái lẽ phải chuyên nhất, về
sự cần thiết của tri thức chính xác.
Học thuyết trong Đại học gồm ba điều cốt yếu: làm sáng đức, thân với dân,
ngưng ở chỗ chí thiện; và tám điều mục: cách vật, trí tri, thành ý, chính
tâm, tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ.
Hai điều mục trí tri và cách vật tới đời Tống và Minh thành đề tài cho các
triết gia thảo luận khá sôi nổi.
----
CHU
DỊCH
Tương truyền bát quái trong truyện là Phục Hi vẽ. Quái từ và Hào từ là của
vua Văn Vương và Chu Công viết, còn Thập truyện là của Khổng Tử viết.
Thuyết đó không lấy gì làm chắc mà người ta ngờ rằng một phần nhỏ Chu
