VÀI NÉT SƠ LƯỢC VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC TRUNG HOA - Trang 57

Vậy nguyên nhân đốt sách chôn Nho chỉ là phụ. Nguyên nhân chính có lẽ
là thời trước, các triết gia đua nhau đưa ra các học thuyết để cứu quốc,
thống nhất quốc gia, gây lại trật tự, nay nước đã thống nhất thì những vấn
đề đó coi như đã giải quyết xong. Có vấn đề mới chăng là vấn đề diệt Tần
tàn bạo, và vấn đề này Trần Thiệp, Hạng Võ, Lưu Bang đã nghĩ tới.

Trong đời Tần và đầu đời Tây Hán, Mặc học suy luôn. Lão, Nho, Pháp, Âm
dương gia vẫn còn uy thế ngang nhau.

Lúc Hàn Phi còn sống, Mặc học vẫn còn thịnh, cho nên sách Hàn Phi tử
mới nói: “Đạo học ở đời, tức là phái Nho phái Mặc”. Hàn Phi mất năm 233
trước tây lịch; mà 250 năm sau, Tư Mã Thiên soạn bộ Sử ký, không chép
riêng chuyện Mặc Tử nữa, cơ hồ như Mặc học đã mất tích từ lâu. Sao mà
diệt vong sớm thế?

Hồ Thích đưa ra ba nguyên nhân:

- Bị Nho gia phản đối dữ dội,
- Bị bọn chính khách ngờ ghét,
- Bị quần chúng đa số không hiểu vì những lời biện thuyết của bọn Biệt
Mặc quá vi diệu.

Ức thuyết đó cũng có lý, và chúng ta tiếc rằng, tri thức luận trong triết học
Trung Hoa cùng với Mặc giáo tiêu trầm luôn.

Pháp gia tôn quân quyền tất nhiên được Tần, Hán trọng dụng rồi, lẽ đó dễ
hiểu. Nhưng Lão chủ trương vô vi, không can thiệp hoặc can thiệp rất ít
vào đời sống của dân, trái hẳn với Pháp, mà lại sao thịnh ở đời Tần, được
Tần Thuỷ Hoàng rất tin nữa.

Nguyên nhân chỉ tại Lão giáo lúc đó đã hợp với Âm dương gia, biến thái đi,
không còn là một triết học cao siêu mà thiên về dị đoan; và dân chúng sau