để nghiên cứu so sánh văn hóa trong các bối cảnh lịch sử – xã hội riêng của
từng nhóm. Đương nhiên, cách tiếp cận chính là lịch sử văn hóa.
Nhìn xa hơn lên phía Bắc, những công trình nghiên cứu so sánh mối quan hệ
văn hóa các tộc trên cao nguyên Mông Cổ và người Hoa Bắc cũng rất sôi nổi,
nhất là khía cạnh chất du mục hay bán nông bán du của các cộng đồng tộc
người nơi đây. Nhà văn Khương Nhung với tiểu thuyết Tô-tem sói (
狼 图 腾
Lang đồ đằng) là một thí dụ điển hình, đã mạnh dạn kết luận tính chất du mục
phương Bắc của văn hóa Hoa Hạ – Hán thời kỳ tiền Nam tiến. Các công trình
nghiên cứu này đặc biệt có ý nghĩa đối với chúng tôi, bởi chúng cung cấp một
bức tranh đối trọng với văn hóa Bách Việt, nhờ thế các luận điểm, luận cứ
được triển khai mang tính thuyết phục hơn. Sự thay đổi hoặc sự khác nhau về
điều kiện môi sinh và lịch sử – xã hội dẫn đến sự biến thiên của nếp tư duy và
cơ cấu xã hội. Trong trường hợp văn hóa Bách Việt vùng Lĩnh Nam, sự khác
biệt về điều kiện địa lý sinh thái giữa đồng bằng sông Hồng và vùng Lưỡng
Quảng là một trong các nhân tố quan trọng dẫn đến tính dị biệt trong nguồn cội
văn hóa. Trong quá trình sinh tồn, các cộng đồng Bách Việt tại hai địa phương
này tiếp tục tự điều chỉnh để thích nghi tốt nhất với điều kiện phát triển lịch sử
xã hội mỗi bên. Cuối cùng, hai dòng văn hóa khác biệt nhau hình thành từ một
nguồn gốc chung: văn hóa truyền thống ở Việt Nam và vùng văn hóa Hoa
Nam. Nhiều sự kiện lịch sử gắn liền với các cuộc chiến tranh xâm lược và cai
trị đã dần che khuất yếu tố nguồn cội. Như một hệ quả tất yếu, người Hoa Nam
đã không còn nhớ nổi một bộ phận tổ tiên họ đã từng là người Bách Việt, và
dòng chảy văn hóa Hoa Nam mà họ đang thụ hưởng mang đậm màu sắc Bách
Việt.
Trong nghiên cứu văn hóa so sánh, loại hình văn hóa cũng là một trong
những mảng nội dung quan trọng. Loại hình văn hóa được tiến hành phân loại
dựa vào căn nguyên lịch sử và văn minh của văn hóa, đặc trưng văn hóa chủ
yếu và mối quan hệ giữa nó với các nền văn hóa khác. Tác giả đại diện cho xu
hướng nghiên cứu này là nhà nghiên cứu Spengler (1880-1936) trong tác
phẩm Sự suy tàn của thế giới phương Tây. Các tác giả về sau chịu ảnh hưởng
của Spengler phải kể đến Toynbee (trong Nghiên cứu lịch sử) và Samuel
Hungtington (1927-2008, trong Sự va chạm giữa các nền văn minh) trong việc
