như vậy dùng không tiện, người ta bèn nghĩ ra cách đẽo hay trau nó cho
thành một cái hình tiện lợi. Cái hình, cái kiểu ấy cũng là do trí não nghĩ ra ;
chúng ta thấy trí não đã sáng-tạo ra cái kiểu đồ và cái cách làm đồ. Những
vật chất có sẵn trong tự-nhiên mà hóa thành những phẩm vật có ích cho
người là nhờ cái kiểu, cái cách làm và cái công dụng do người sáng-tạo ra
mà gia vào các vật chất.
Chúng ta nhận thấy rằng tự-thân các phẩm vật không phải là văn-hóa
mà chỉ do cái kiểu, cái cách làm và cái công dụng của nó, tức là những giá
trị được sáng-tạo, mới là văn-hóa.
Từ cái dùi gỗ, cái búa đá suy ra đến cái cuốc, cái cày, cái giáo, cái
gươm, cái cung, cái súng, cho đến cái máy hơi nước, cái máy điện, cái máy
vô tuyến điện, chúng ta đều có thể phân tích mỗi phẩm vật thành hai phần
mà nói rằng mỗi cái là nhờ kỹ-thuật do tinh thần người ta sáng-tạo ra vào vật
chất mộc mạc của tự-nhiên mà thành. Những hình thức kỹ-thuật biến chuyển
đắp đổi từ xưa đến nay là những giá-trị vật chất của người ta đã lần lượt
sáng-tạo ra để tăng thêm sức của mình mà mưu cầu chinh phục tự-nhiên
càng ngày càng đắc lực.
Xét một phương diện khác, chúng ta có thể tự hỏi : người ta chinh phục
tự-nhiên để làm gì ? Trước hết là để có thể lợi dụng những của cải trong tự-
nhiên để làm thỏa mãn những nhu cầu vật chất của mình, tức là để sống.
Người ta làm cái dùi gỗ, cái búa đá là để dùng mà kiếm đồ ăn. Để giải quyết
vấn đề ăn, người ta phải chế ra công cụ đủ thứ, giáo mác, cung nỏ, lưới, rọ,
cày bừa, v.v… Buổi đầu người ta chỉ dùng cái dùi để chọc trái cây hay đào
rễ cây, tức là hình thái kinh-tế lượm hái. Sau người ta dùng búa đá, mác đá,
cung nỏ bằng gỗ, bằng tre để săn bắn, hay dùng mũi đọc, lưỡi câu hoặc lưới
để đánh cá, tức là kinh-tế săn bắn và chài lưới. Sau nữa, người ta tạo ra được
cách chăn nuôi, cách trồng trọt để cho sự cung cấp đồ ăn được thường
xuyên. Khi sự sản-xuất đã khá thịnh, người ta lại bày ra cách đổi chác, rồi
dần dần bày ra tiền tệ, và cách họp chợ để mua bán. Cách canh nông bằng
cuốc đá ở buổi đầu lần lần tiến lên đến cách canh nông bằng cày bừa, cho
đến canh nông cơ khí hóa ngày nay ; thương mãi thì từ cách đổi chác vật
