chỉ hoạt-động văn-hóa khi nào họ nhắm vào cái mục-đích sáng-tạo giá-trị
mới hay ít ra cũng tái tạo giá-trị cũ để hoạt-động, nghĩa là khi nào sự hoạt-
động của họ có tính chất sưu tầm (recherches). Cái kết quả của sự hoạt-
động của họ nghĩa là của sự vận-dụng năng lực tinh thần của họ, một mặt là
tái tạo những giá-trị cũ để cho xã-hội được hưởng dụng mà duy trì và tiếp
tục cái tài sản văn-hóa người trước để lại tức là để sắm sửa những điều kiện
cho văn-hóa có thể tiến-triển, một mặt là đem những giá-trị mới, những
sáng-tạo mới để khiến văn-hóa của nhân loại tiến-triển lên trình độ cao hơn.
Vậy chúng ta có thể nói rằng sự hoạt-động văn-hóa của các trí-thức chuyên
môn là cái hoạt-động cốt dùng năng lực tinh thần cốt phát triển những năng
lực ấy để xúc tiến văn-hóa của xã-hội. Vì các nhà trí-thức chỉ chuyên chú
vào công cuộc phát triển những năng lực tinh thần như thế cho nên đối với
họ văn-hóa chỉ là những năng lực tinh thần xúc tiến sự tiến-triển của văn-
hóa, và nói rộng ra, là những năng lực tinh thần gây nên những phương-
thức sinh-hoạt của xã-hội mà chúng ta đã gọi là văn-hóa theo nghĩa rộng.
Xem thế thì đối với các nhà trí-thức, tuy họ nhận văn-hóa cũng chỉ chung cái
tổng thể gồm tất cả những giá-trị vật chất và tinh thần của loài người nhờ
vào mà sinh-hoạt, nhưng đứng riêng trong phạm vi hoạt-động chuyên môn
của họ, họ chỉ biết có cái văn-hóa nghĩa hẹp chỉ những năng lực tinh thần
mà thôi.
Chúng ta đã thấy các nhà trí-thức tự nhận mình có độc quyền hoạt-động
văn-hóa cho nên có khuynh hướng thu hẹp văn-hóa lại thành những năng lực
tinh thần. Song, cái khái niệm năng lực tinh thần là một khái niệm mập mờ
cho nên mỗi người nhận định nó theo một cách. Có người cho năng lực tinh
thần tức là những giá-trị tinh thần, kết tinh thành những cái mà người ta
thường gọi là hình-thái ý thức, cho nên như chúng ta đã thấy, họ chủ trương
rằng văn-hóa theo nghĩa hẹp là ý-thức-hệ, như thế là lộn quả với nhân. Có
người cho rằng năng lực tinh thần xúc tiến sự phát triển của văn-hóa bằng sự
sáng-tạo cho nên họ chủ trương rằng văn-hóa theo nghĩa hẹp là sáng-hóa,
hoặc cho rằng năng lực tinh thần xúc tiến sự phát triển của văn-hóa là do sự
hành động của cá nhân, cho nên chủ trương rằng văn-hóa theo nghĩa hẹp là
đào-luyện tinh thần của cá nhân, như thế là lộn dụng với thể. Ở trên kia tôi
