Hai thế-kỷ sau, vào khoảng thế-kỷ XIX và trước đấy một ít thì ở xã-
hội Âu-Tây tất cả lâu-đài cố-hữu đã biến-chuyển. Sự sản-xuất cơ-khí-hóa
đã phát-triển. Sự cạnh-tranh trở nên náo-nhiệt và những giao-kèo giữa cá-
nhân đã thành thường-lệ. Động-cơ sản xuất giao-dịch từ đây chỉ là vấn-đề
quyền-lợi cá-nhân và tiền bạc đã thay thế cho hàng-hóa. Từ đây chủ-nghĩa
tư-bản bắt đầu nẩy nở, xã-hội tư-bản kỹ-nghệ bắt đầu phát-triển mau lẹ làm
cho tất cả quan-niệm về giá-trị nhân-sinh thay đổi. Bấy giờ sự phân biệt
Đông-phương với Tây-phương mới bắt đầu nổi lên trong đầu óc người ta, ở
giới chinh-phục cũng như ở giới bị chinh-phục.
Người ta thường lầm tưởng chủ-nghĩa tư-bản phát-tích tự những cuộc
phát-minh cơ-khí của thế-kỷ XVIII. Sự thực không hẳn hoàn-toàn như thế.
Kỹ-thuật tuy là bước đầu của cách-mệnh kinh-tế ở thế-giới, nó bắt đầu từ
những khí-cụ tầm thường hơn là những bộ máy dệt, ấy là bánh lái đàng sau
thuyền buồm với kim-chỉ-nam. Với hai khí-cụ này những thủy-thủ Tây-Âu
cuối thế-kỷ XV đã đóng được thuyền lớn có thể vượt biển ra khơi và biết
phương-hướng trong đêm không sao, trong ngày mưa không mặt trời. Từ
đấy trở đi, và vì nhu-cầu thúc-bách, con đường cận-đông thông-thương với
Ấn-Độ và Trung-Hoa bị cắt đứt, mới liên-tiếp có những cuộc tìm đất « gia-
vị » mới với cuộc thám-hiểm của Bồ-Đào-Nha (Portugal) do nhà vua «
Henri le Marin » đã điều-động và tổ-chức. Ấy là Kha-Luân-Bố (Christophe
Colomb) đã tìm thấy Tân-thế-giới Mỹ-Châu và Magellan đã đi vòng quanh
Phi-Châu sang Ấn-Độ-Dương, Nam-Dương quần-đảo. Từ đấy người ta
thấy chân trời lùi lại và công-cuộc khai-hóa thuộc-địa và thương-mại quốc-
tế bắt đầu bột-phát. Những tư-bản lúc ấy bèn đem ra vận-dụng, những
công-ty thành-lập để buôn-bán với đất « Ấn » phương xa, nghĩa là với Mỹ-
châu và Á-châu. Các nhà thương-nghiệp thu lượm được những món lợi đồ-
sộ.
Đồng thời sự đánh cướp kho-tàng của Tân-thế-giới và sự khai-thác mỏ
vàng bạc Nam-Mỹ đã đem vào cho Âu-Châu một đống « hoàng-kim » và «
bạch-kim » liên-tiếp từ Y-Pha-Nho và Bồ-Đào-Nha lan vào Âu-Châu lục-
địa. Do đấy mà có sự tập-trung những khối tiền lớn. Người ta thi nhau buôn
