Bước sang chế-độ kinh-tế mới, tất cả các doanh-nghiệp, kỹ-nghệ hay
nông-nghiệp, thương-nghiệp đều được hưởng quyền-lợi bình-đẳng. Song
bình-đẳng trước pháp-lý, còn thực-tế thì doanh-nghiệp lớn về vốn luôn-
luôn có nhiều thắng-lợi trong sự cạnh tranh với doanh-nghiệp nhỏ ngắn
vốn. Đà tiến ấy càng ngày càng mau nhờ có những dự-trữ tiền vốn càng
ngày càng lớn, khiến cho các công-ty tư-bản có thể tiêu-diệt đối-phương ít
vốn một cách lẹ-làng, kết-cục đi đến độc-quyền của các hãng tư-bản vĩ-đại.
Đấy là bắt đầu hiện-tượng tập-trung kinh-tế tự-do cạnh-tranh. Còn tự-do
cạnh-tranh chừng nào trên thị-trường còn có nhiều doanh-nghiệp độc-lập.
Khi sự tập-trung kinh-tế tư-bản đã đến một mực-độ khá cao thì tình-thế đổi
khác. Một số nhỏ doanh-nghiệp còn lại là vì tập-trung hết sức nên trở nên
hùng-mạnh tha hồ sản-xuất theo lối canh-tân kỹ-thuật, cơ-khí hóa tối-tân,
làm cho thị-trường chẳng bao lâu tràn ngập hàng-hóa, nghĩa là xã-hội kinh-
tế đi đến sản-xuất quá độ. Do đấy mà nẩy nở những tổ-hợp tư-bản liên-
minh theo kiểu Trust hay Cartel. Bất cứ theo kiểu nào những liên-minh
kinh-tế ấy đều đi đến chỗ thay thế chế-độ tự do cạnh-tranh giữa các đơn-vị
lẻ-loi, ít vốn, bằng một chế-độ tư-bản độc-quyền của các đại xí-nghiệp.
Tự-do cạnh-tranh không còn ở thực-tế, giao-kèo làm việc giữa tư-nhân
cũng mất hiệu-lực, thế quân bình kinh-tế trong xã hội càng ngày càng bị
khủng-hoảng vì nguyên-nhân điều-quân tự-động trên thị trường là luật
cung-cầu đã mất hiệu-lực. Bởi vậy suốt thế-kỷ XIX ở các xã-hội đại kỹ-
nghệ Âu-Tây người ta thấy diễn ra những cuộc khủng-hoảng kinh-tế ấy lan
rộng mỗi ngày một lớn. Hiện-tượng khủng-hoảng kinh-tế ấy lan rộng mãi
đã trở nên nguyên-nhân làm sai chế-độ tự-do cạnh-tranh. Nó xô-đẩy các
nước Tây-Âu vào công-cuộc đế-quốc thực-dân bảo-vệ biên-giới thương-
chính, và chiến-tranh giữa các cường-quốc. Khủng-hoảng kinh-tế đã cản-
trở các nhà kinh-doanh, họ thúc-đẩy chính-quyền nước họ đi vào công-việc
chinh-phục thuộc-địa để lấy nguyên-liệu và thị-trường.
Đấy là quang-cảnh xã-hội Âu-Tây trong vòng một thế-kỷ sau cuộc
cách-mệnh kỹ-nghệ và chính-trị xã-hội. Trong khi ấy thì Á-Châu vẫn còn ở
trình-độ phong-kiến và nông-nghiệp thủ-công. Nông-nghiệp vẫn là cơ-sở
