hãm sẽ làm thành đồng nội” (Isaiah 40:4). Đấy là công thức tạo hình cầu nếu
có một công thức như vậy. Vì tất cả lý do trên, chúng ta cho rằng sao xung là
quả cầu hoàn hảo nhất trong vũ trụ.
Với các cụm thiên hà đông đúc, hình dạng chung của chúng có thể đem
đến cho ta kiến giải sâu sắc về vật lý thiên văn. Một số thì gồ ghề. Một số bị
kéo giãn thành sợi mỏng. Một số hình thành các tấm mỏng mênh mông.
Chẳng có cái nào chịu mang dạng ổn định do lực hấp dẫn - hình cầu. Một số
cụm bị kéo dài đến nỗi mười bốn tỉ năm dòng đời vũ trụ không đủ để các
thiên hà cấu thành nên chúng băng qua được bên kia của cụm. Chúng ta kết
luận rằng các cụm được sinh ra như thế vì những tương tác hấp dẫn giữa các
thiên hà không có đủ thời gian để ảnh hưởng đến hình dạng cụm.
Nhưng những hệ khác, chẳng hạn cụm thiên hà Coma dạng cầu xinh
đẹp, mà ta đã gặp trong chương về vật chất tối, cho ta biết ngay tức khắc
rằng lực hấp dẫn đã nhào nặn toàn cụm thành hình cầu và, kết quả là, bạn có
thể nhìn thấy một thiên hà di chuyển theo hướng này hay hướng khác. Nếu
quả đúng như vậy thì cụm thiên hà không thể tự quay quá nhanh; nếu không
chúng ta sẽ thấy hiện tượng bẹt ra, như hiện tượng từng phương hại đến dải
Ngân Hà.
Cụm Coma, tương tự Ngân Hà, cũng trưởng thành về lực hấp dẫn.
Theo biệt ngữ vật lý thiên văn, những hệ như vậy được gọi là “được thư
giản”; ý này có nhiều nghĩa, bao gồm thực tế ngẫu nhiên rằng vận tốc trung
bình của những thiên hà trong cụm có thể đóng vai trò là một chỉ báo xuất
sắc cho tổng khối lượng của toàn hệ, bất kể các vật thể dùng để tính vận tốc
trung bình có góp vào tổng khối lượng ấy hay không. Vì những lý do này
mà các hệ được thư giãn về trọng trường trở thành công cụ xuất sắc để thăm
dò thứ vật chất “tối” không phát sáng. Cho phép tôi tuyên bố mạnh miệng
hơn nữa: nếu không nhờ các hệ thư giãn thì có lẽ đến nay ta vẫn còn chưa
phát hiện được sự hiện diện khắp nơi nơi của vật chất tối.
Hình cầu bao lại tất cả các khối cầu - cái to nhất và hoàn hảo hơn cả - là
toàn bộ vũ trụ quan sát được. Từ mọi hướng ta nhìn, các thiên hà lùi xa ta
