cụ cũng hát: "Hỡi cô thắt dải lưng xanh, có về làng Thị với anh thì về. Làng
Thị có cây bồ đề, có giếng trong vắt có nghề tằm tơ". Chẳng được một cô
gái nào đáp lại cả. Cụ phải chờ tới khi bị đuổi khỏi mỏ than Mạo Khê, chạy
về mỏ Vàng Danh và chẳng hiểu có phải do cùng đi chuyến ô tô ray phóng
nhanh như gió hay cùng đẩy xe goòng trong hầm lò hun hút, cụ đã cuỗm
được người con gái quê Thái Bình nết na nhất mực và cũng tả tơi nhất mực.
Người đàn bà ấy đã bỏ bể trần nghèo khổ lên chốn bồng lai tiên cảnh và giờ
đây quyết lôi kéo bằng được người bạn đời gian truân của mình là cụ Tuần
đi theo.
Các ủy viên ban điều hành sản xuất Nguyễn Văn Thùy, Bùi Danh Tân
và Phạm Văn Ưng bước ra hiên nhìn tất cả bà con đang đứng chật trên sân,
ngoài ngõ. Mọi người nén lại. Họ chờ đợi lời phát biểu của đại diện dân
làng. Khi Bùi Danh Tân mắt ướt long lanh giơ hai bàn tay về phía trước thì
tất cả những tiếng sụt sùi còn lại tắt ngấm. Im lặng như tờ. Dân làng hiểu
cụ Tuần đã trăng trối và lời trăng trối ấy sẽ do những đại diện dân làng
truyền đạt:
- Thưa bà con! - Đại tá nói - Hôm nay, một người con ưu tú của làng,
một chiến sĩ có cuộc đời lao động và phấn đấu quang vinh, một người cha
và một người bạn chí thiết của chúng ta đã trút hơi thở cuối cùng.
Tân im lặng một lát. Anh xúc động nhìn bà con và chợt nhận ra rằng
đây là lần đầu tiên anh phát biểu trang nghiêm trước dân làng Thị. Hình ảnh
cụ già theo anh những năm tháng chiến đấu xa nên cái chết của cụ phút này
là một tổn thương đối với anh, là sự mất mát ruột thịt. Con người luôn luôn
sôi nổi trong lao động, hồn nhiên trong cách sống, dũng cảm trong đấu
tranh và luôn luôn bao dung tha thứ trong ứng nhân xử thế, con người ấy
cần thiết trong mọi hoàn cảnh và đặc biệt là ở những thời điểm gay cấn
nhất trong mỗi bước đi của làng. Giữa những tháng ngày bi hùng và khó
kiềm chế của cải cách ruộng đất được chứng kiến cảnh dân làng hò reo khi
tòa án nhân dân đặc biệt truyền phạt tử hình ông Nguyễn Văn Ngà, cụ đã để
