- Về tâm lý chẳng hạn.
Bí thư vỗ đùi reo lớn:
- Đúng! Đúng là còn nguyên nhân tâm lý nữa. Mình đã có lần nghe
một giáo sư sử học nói rằng làng Việt Nam, mà tiêu biểu là làng ở vùng
châu thổ sông Hồng mang đầy đủ bản sắc cát cứ của chế độ phong kiến
Việt Nam. Đó là những tế bào độc lập cất tạo nên đất nước Việt Nam. Phép
vua ngày xưa ghê gớm là thế mà cũng bị chặn đứng ở cổng làng. Thực dân
Pháp thất bại cũng có nguyên nhân không san bằng được các lũy kháng
chiến của làng Việt Nam. Tình làng nghĩa xóm vừa thể hiện truyền thống
tốt đẹp vừa phản ánh tư duy của nền kinh tế tự cấp tự túc chưa bị phá vỡ.
Xây dựng quy mô sản xuất lớn mà không tính đến yếu tố xã hội này là áp
đặt, là chủ quan, là nôn nóng.
Làng Thị hiện ra với chân tre viền quanh và bóng cau cao vút. Xe qua
cổng Cầu Sung lập tức một đoàn trẻ con bám theo. Có đứa lợi dụng xe chạy
chậm bám vào khung bạt nhảy lên. Có đứa đang đánh đu bị tụt quần vội
vàng nhảy xuống. Đến giữa làng thì đoàn trẻ có tới trên ba mươi đứa trở
thành ngần ấy cái loa loan tin tới mọi gia đình xã viên. Bí thư huyện ủy
cùng cán bộ Hân bước xuống. Người lãnh đạo cao nhất huyện hỏi cháu bé
đứng gần mình nhất:
- Nhà cụ Tuần chỗ nào?
Bọn trẻ ríu rít tranh nhau kéo bí thư đi tới. Nhưng ngay lúc đó một tốp
người lật đật bước đến. Bí thư vội vàng bắt tay chào hỏi. Một người đàn
ông tiến lên trước và tự giới thiệu:
- Tôi là Bùi Danh Tân.
Bí thư vui mừng:
- Anh mới về làng. Tôi nghe nói. May mà bữa nay lại gặp.
