Bốn mươi con trâu mộng như một đoàn máy bay khu trục chở nặng
bom vừa mới nhô lên đê chùa Dền đã bước sang cánh đồng Mạn Điền thì từ
phía cổng Và của làng Cao xuất hiện hai chiếc máy cày đỏ như lửa hung
hăng lao tới. Giống như xe tăng mở đường, sau hai máy cày hùng dũng,
đoàn quân nông dân vác cày vác cuốc. Thấy có sự lạ bốn mươi con trâu dàn
hàng ngang trên đê chùa Dền như một trận địa pháo sẵn sàng nổ đồng loạt.
Nhưng chúng ngơ ngác. Có con tưởng rằng đây là cuộc tập trận giả vui
chơi liền hếch mõm lên trời nghé ngọ hưởng ứng. Chủ của đàn trâu là
những tay lực điền kỳ cựu không để mất thời gian, soạn thừng chão, ốp vai
cày lên phía trên cổ trâu luồn thừng óng rồi hô bước rộn vang như các khẩu
đội trưởng hạ đạt lệnh bắn cấp tập. Những đường cày đầu tiên lật đất thành
đủ hình thù kỳ dị. Thế trận dàn ra rất nhanh chóng quanh cánh đồng Mạn
Điền.
Lúc này đội quân có máy cày đỏ chói dẫn đường gấp rút vượt qua đê
chùa Mới. Ngôi chùa nhỏ, độc mỗi cây đa và căn nhà ngói rêu phong vừa là
chút hãnh diện của dân làng Thị. Làng Thị nhỏ nhưng có tới ba ngôi chùa
lớn, tượng Phật nguy nga và rất thiêng, chẳng những chỉ là nơi thờ cúng
của làng Thị và của cả bà con ở trong vùng. Chùa Dền nhỏ hơn, nghèo hơn.
Chùa Mận cổ kính và rất nhiều hoa quả để nhà Phật thưởng thức và ban
phát cho bần ni bốn phương. Chùa Hàn nằm bên cầu Mè uy nghiêm, bề thế
và mỗi lần tiếng chuông ngân lên thì các đệ tử của làng Thị, của làng Mè,
làng Đạo Phái, làng Kim Trang đều thành khẩn nghiêng mình đọc kinh nhà
Phật. Các cụ kể rằng trước tình thế đó dân làng Cao vội vã xây dựng ngôi
chùa và trồng cây đa làm biểu tượng đối diện với chùa Dền ở đầu bên này
và đầu bên kia cánh đồng Mạn Điền.
Cả ba ngôi chùa ấy đều không nguyên vẹn như ngày xưa nữa nhưng
dấu tích vẫn còn và con cháu sau này vẫn luôn luôn được nghe kể lại về
một thời huy hoàng xa vắng của làng. Một đoàn khảo cổ của sở văn hóa đã
về nghiên cứu và Nhà nước ta đã xếp hạng di tích đối với chùa Hàn. Một
bài đã giới thiệu bia đá chùa này và đăng bản dịch chữ viết trên tấm bia ấy.
