một luồng ý nghĩ khác lại đến: Như thế mình vẫn là công dân, vẫn mang
danh hiệu chiến sĩ; nhưng lại là người thừa của làng. Như thế mình sẽ trở
nên cô độc giữa hàng trăm gia đình làng Thị. Không được! Một khi bão đã
cuốn, mọi cành lá đều rung rinh chứ không một cây nào biến thành đá gạch
đứng im bên bậc cầu ao được!
Tân vào làng và bước tới xóm Cổng Và. Xóm này thuở xa xưa anh
mới đến đôi lần nhưng hôm nay vẫn nhận ra con đường gạch lát nghiêng
lâu ngày bị rêu phong làm đổi màu và một vài chỗ đổ xô theo một dốc của
bờ ao bị lở. Ngày ấy, giữa làng còn có cái cổng gọi là cổng xóm. Cổng xóm
cũng xây bằng gạch đêm đêm đóng lại kín mít như cổng làng chỉ khác là
không có tầng gác cho tuần đinh ngủ lại.
Nghe đâu sau một lần đánh lộn giữa những người dân làng Cao với
nhau thình lình mọc lên cái cổng của xóm Và. Cổng này cũng uy nghi ghê
gớm và hai cánh bằng gỗ lim. Chầu hai bên trụ cổng ở phía ngoài là hai con
chó đá chồm hỗm trong tư thế sẵn sàng lao tới đối phương. Từ phía trong
cổng trở vào là cư dân của một quần thể chuyên làm nghề cặp kè. Những
ngày xa xưa ấy bất cứ ai gặp anh nhặt phân mà bịt mũi chạy chạy hoặc có
bất cứ cử chỉ khiếm nhã nào đều nhận được hai cách đối lại như sau: Một
là, vào lúc lòng dạ đang phấn chấn, chưa thấy bị xúc phạm, người làm nghề
cặp kè sẽ hát như nhắn gửi lời chửi mắng: Có cứt thì lúa mới xanh, quần hồ
áo cánh nhờ anh cứt này. Hai là, vào lúc bực tức không kiềm chế được và
tin ở mình có sức mạnh áp đảo, các anh cặp kè sẽ giơ vũ khí trước mũi đối
thủ hăm dọa như sẵn sàng cặp vào mũi người ta thật.
Tân bước vào trong xóm. Anh hỏi thăm ông Hinh, người đã bị viên
đạn từ khẩu súng Loan đang cầm bay sướt cánh tay. Ông này là một trong
những người sống bản năng nhất làng Cao và rất hay trợn mắt tìm cách áp
đảo cư dân xóm cặp kè. Thuở nhỏ ông ta hành nghề theo cha khắp vùng và
phiên chợ chiều nào cũng có mặt ở đoạn đường Hai mươi thẳng từ làng
Cao ra. Lớn lên, giặc càn lập vùng tạm chiếm, ông ta đi lính ngụy đóng ở
