thúc họ duy trì thị trường lao động có tính chất chiếm đoạt và sự phục dịch
nô lệ. Ở Anh, động cơ này cũng nổi lên, như phản ánh qua bộ Luật Lao
động. Nhưng người lao động có đủ sức mạnh để đạt được yêu sách của họ.
Ở Đông Âu thì không được như vậy. Sau nạn dịch, giới địa chủ Đông Âu
bắt đầu chiếm lĩnh những vùng đất rộng lớn và mở rộng sở hữu, vốn đã
nhiều hơn so với ở Tây Âu. Các thành phố suy yếu hơn và ít dân cư hơn, và
thay vì trở nên tự do hơn, người lao động bắt đầu thấy sự tự do hiện có của
họ ngày càng bị xâm phạm nhiều hơn.
Các ảnh hưởng trở nên đặc biệt rõ ràng sau năm 1500 khi Tây Âu bắt
đầu có nhu cầu về các sản phẩm nông nghiệp như lúa mì, lúa mạch đen và
gia súc sản xuất ở Đông Âu. Có đến 80% lúa mạch đen nhập khẩu vào
Amsterdam là từ các thung lũng sông Elbe, Vistula và Oder. Chẳng bao lâu,
một nửa kim ngạch thương mại bùng phát của Hà Lan là với Đông Âu. Khi
nhu cầu của Tây Âu ngày càng mở rộng, giới địa chủ Đông Âu siết chặt
kiểm soát lực lượng lao động để gia tăng nguồn cung. Thời kỳ này được
gọi là thời kỳ Nông nô thứ hai, đặc thù và có cường độ cao hơn so với hình
thức ban đầu vào đầu thời Trung cổ. Giới lãnh chúa tăng thuế đối với đất
riêng của nông dân và chiếm đoạt một nửa sản lượng. Ở Korczyn, Ba Lan,
toàn bộ lao động cho địa chủ vào năm 1533 đều được trả công. Nhưng đến
năm 1600, gần một nửa là lao động cưỡng bức không công. Năm 1500,
người lao động ở Mecklenburg, miền đông nước Đức, mỗi năm chỉ có một
vài ngày lao động không công. Đến năm 1550, số ngày lao động không
công là một ngày mỗi tuần, và đến năm 1600 là ba ngày mỗi tuần. Con em
người lao động phải làm việc không công cho địa chủ trong vài năm. Ở
Hungary, địa chủ kiểm soát hoàn toàn đất đai vào năm 1514 và quy định
mọi người lao động phải làm việc không công mỗi tuần một ngày. Năm
1550, quy định này tăng lên hai ngày mỗi tuần. Đến cuối thế kỷ là ba ngày
mỗi tuần. Tỷ lệ nông nô phải chịu các quy định này lên đến 90% dân số
nông thôn lúc bấy giờ.
