hợp thể chế bằng mệnh lệnh, tạo ra của cải cần thiết để chống đỡ cho hệ
thống này. So với tình trạng thiếu vắng hoàn toàn luật pháp và trật tự ngự
trị ở bên kia sông Kasai, thì điều này tạo ra sự thịnh vượng kinh tế đáng kể
- ngay cả khi phần lớn sự thịnh vượng đó bị Shyaam và giới quyền thế
chiếm đoạt. Nhưng sự tăng trưởng đó nhất thiết bị giới hạn. Cũng như ở
Liên Xô, không có sự phá hủy sáng tạo ở Vương quốc Kuba và không có
đổi mới công nghệ sau sự thay đổi ban đầu này. Tình hình này gần như
không thay đổi cho đến lúc vương quốc lần đầu tiên chạm trán thực dân Bỉ
vào cuối thế kỷ 19.
THÀNH TỰU CỦA VUA SHYAAM minh họa cho mức độ hạn chế
của thành công kinh tế có thể đạt được thông qua các thể chế chiếm đoạt.
Muốn tạo ra sự tăng trưởng như vậy cần có một nhà nước tập trung hóa. Để
tập trung hóa nhà nước, thường cần phải có cách mạng chính trị. Một khi
Shyaam đã xây dựng được nhà nước này, ông có thể sử dụng quyền lực để
tái tổ chức nền kinh tế và gia tăng năng suất nông nghiệp, từ đó ông có thể
thu thuế.
Nhưng tại sao Bushong chứ không phải Lele tạo ra được một cuộc
cách mạng chính trị? Chẳng lẽ người Lele không có vua Shyaam riêng của
họ? Những gì Shayaam đạt được là sự đổi mới thể chế không gắn liền với
một phương thức tiền định nào về địa lý, văn hóa hay tình trạng thiếu hiểu
biết. Người Lele lẽ ra cũng có thể có một cuộc cách mạng như thế và sự
chuyển đổi thể chế tương tự, nhưng cuối cùng họ đã không có. Có lẽ đây là
những lý do mà ta không hiểu, do hiểu biết có hạn của chúng ta ngày nay
về xã hội của họ. Rất có thể điều này là do bản chất tình cờ của lịch sử. Có
lẽ chính sự tình cờ đó là nguyên nhân khiến một vài xã hội ở Trung Đông
12 nghìn năm trước đây đã bước vào một quá trình đổi mới thể chế thậm
chí còn triệt để hơn dẫn đến các xã hội định cư rồi trồng trọt và thuần hóa
muông thú, như ta sẽ thảo luận ở phần tiếp theo.
MÙA HẠ DÀI
