Cách giải thích truyền thống dựa vào yếu tố địa lý về cuộc Cách mạng
thời kỳ Đồ đá mới - trọng tâm lập luận của Jared Diamond như ta đã thảo
luận trong chương 2 - cho rằng, cuộc cách mạng này chịu ảnh hưởng của
tình trạng sẵn có một cách ngẫu nhiên của nhiều loài thực vật và động vật
có thể dễ dàng được thuần hóa. Điều này làm cho việc trồng trọt và chăn
nuôi trở nên hấp dẫn và dẫn đến lối sống định cư. Sau khi các xã hội trở
nên định cư và bắt đầu trồng trọt, họ bắt đầu phát triển tôn ti trật tự chính
trị, tôn giáo và các thể chế phức tạp hơn. Cho dù được chấp nhận rộng rãi,
bằng chứng từ người Natufian cho thấy rằng cách giải thích truyền thống
này nghe như thể “đặt cái cày ra trước con trâu”. Sự thay đổi thể chế diễn
ra trong các xã hội một thời gian trước khi họ chuyển sang hoạt động nông
nghiệp và có thể là nguyên nhân dẫn đến lối sống định cư, giúp củng cố sự
thay đổi thể chế, và tiếp theo, dẫn đến cuộc Cách mạng thời kỳ Đồ đá mới.
Diễn biến này không chỉ thể hiện qua bằng chứng từ vùng Hilly Flanks, nơi
được nghiên cứu nhiều nhất, mà còn thể hiện qua nhiều bằng chứng từ châu
Mỹ, vùng hạ Sahara châu Phi và Đông Á.
Chắc chắn việc chuyển sang nông nghiệp dẫn đến năng suất nông
nghiệp cao hơn và giúp gia tăng dân số đáng kể. Ví dụ, ở những vùng như
Jericho và Aby Hureyra, người ta thấy rằng các làng nông nghiệp đầu tiên
lớn hơn những làng của thời kỳ tiền nông nghiệp. Nói chung, sau khi quá
trình chuyển đổi này xảy ra, các ngôi làng tăng trưởng từ gấp đôi cho đến
gấp sáu lần. Hơn nữa, nhiều điều thường được khẳng định như là những hệ
quả của quá trình chuyển đổi sang nông nghiệp này rõ ràng đã xảy ra. Có
sự chuyên môn hóa nghề nghiệp cao hơn và tiến bộ công nghệ nhanh hơn,
và có lẽ sự phát triển của các thể chế chính trị xem ra ít bình đẳng hơn và
phức tạp hơn. Nhưng điều này xảy ra ở một nơi cụ thể nào đó không do sự
sẵn có của các loài thực vật và động vật quyết định. Thay vào đó, nó xảy ra
như một hệ quả của một xã hội đã có sự đổi mới về thể chế, về xã hội và
chính trị, cho phép họ áp dụng lối sống định cư và rồi sau đó hoạt động
nông nghiệp xuất hiện.
