như sự tiếp cận dễ dàng với các công nghệ tiên tiến. Sự tăng trưởng sớm
của người Natufian không được duy trì bền vững bởi cùng một lý do hệt
như sự tăng trưởng suy yếu dần của Liên Xô. Cho dù vô cùng quan trọng,
thậm chí mang tính cách mạng vào thời đó, đây là sự tăng trưởng trong các
thể chế chiếm đoạt. Đối với xã hội Natufian, cũng có thể kiểu tăng trưởng
này đã tạo ra xung đột sâu sắc về việc ai sẽ kiểm soát thể chế và chiếm đoạt
những của cải mà các thể chế đó tạo ra.
Đối với giới quyền thế hưởng lợi từ sự chiếm đoạt, sẽ có những người
ngoài giới mong muốn thay thế họ. Đôi khi, sự đấu đá nội bộ chỉ đơn thuần
thay thế một nhóm quyền thế này bằng một nhóm quyền thế khác. Đôi khi,
nó phá hủy toàn bộ xã hội chiếm đoạt, châm ngòi cho một quá trình sụp đổ
nhà nước và xã hội, như nền văn minh phi thường mà các thành bang Maya
từng xây dựng hơn 1.000 năm trước đây đã trải qua.
SỰ CHIẾM ĐOẠT KHÔNG ỔN ĐỊNH
Hoạt động canh tác xuất hiện một cách độc lập ở một vài nơi trên thế
giới. Ở nơi hiện nay là đất nước Mexico hiện đại, các xã hội hình thành đã
thiết lập nhà nước và các vùng định cư rồi chuyển sang hoạt động nông
nghiệp. Hệt như với người Natufian ở Trung Đông, họ cũng đạt được một
mức độ tăng trưởng kinh tế nhất định. Các thành bang Maya ở miền nam
Mexico, Belize, Guatemala và Tây Honduras trên thực tế đã xây dựng được
một nền văn minh khá tinh tế trong các thể chế chiếm đoạt riêng của họ.
Kinh nghiệm Maya không chỉ minh họa khả năng tăng trưởng trong các thể
chế chiếm đoạt mà còn cho thấy một giới hạn cơ bản khác đối với kiểu tăng
trưởng này: bất ổn chính trị nổi lên và cuối cùng dẫn đến sụp đổ cả xã hội
lẫn nhà nước khi các nhóm khác nhau và dân chúng tranh giành để trở
thành kẻ chiếm đoạt.
Các thành phố Maya bắt đầu phát triển vào khoảng năm 500 TCN.
Những thành phố đầu tiên này cuối cùng đã lụi tàn vào khoảng thế kỷ thứ 1
