một nền cộng hòa (510 TCN - 49 TCN) chuyển sang một đế quốc (49 TCN
- 476 SCN). Mặc dù trong thời kỳ cộng hòa, La Mã đã xây dựng được một
đế chế ấn tượng, hoạt động thương mại đường dài và giao thông nở rộ,
nhưng phần lớn nền kinh tế La Mã dựa vào sự chiếm đoạt. Việc chuyển đổi
từ nền cộng hòa sang đế quốc làm tăng sự chiếm đoạt và cuối cùng dẫn đến
kiểu xâu xé nội bộ, bất ổn và sụp đổ giống như ta đã thấy với các thành
bang Maya.
Thứ hai và quan trọng hơn, chúng ta sẽ thấy rằng sự phát triển thể chế
sau đó của Tây Âu, cho dù không phải là di sản trực tiếp của La Mã, vẫn là
hệ quả của thời điểm quyết định chung trên khắp khu vực sau sự sụp đổ Đế
quốc Tây La Mã. Thời điểm quyết định này gần như không xảy ra song
hành ở những nơi khác trên thế giới, như châu Phi, châu Á hay châu Mỹ,
cho dù chúng ta cũng sẽ thấy qua lịch sử của Ethiopia rằng khi những nơi
khác trải qua những thời điểm quyết định tương tự, đôi khi họ phản ứng
theo những cách thức hết sức giống nhau. Sự suy tàn của La Mã đã dẫn đến
chủ nghĩa phong kiến, mà như một sản phẩm phụ, cũng làm cho chế độ nô
lệ trở nên kiệt quệ, dẫn đến sự ra đời của những thành phố nằm ngoài tầm
ảnh hưởng của các triều đình và giới quý tộc, và trong quá trình đó đã tạo ta
một tập hợp thể chế trong đó quyền lực chính trị của những người cai trị bị
suy yếu dần. Chính từ nền tảng phong kiến này mà nạn dịch hạch đã tàn
phá rồi lại củng cố các thành phố độc lập hơn nữa và tiếp sức cho người
nông dân bằng tổn thất của các vương triều, giới quý tộc và các chủ sở hữu
đất lớn. Và chính từ bối cảnh này mà các cơ hội hình thành từ hoạt động
thương mại Đại Tây Dương sẽ phát huy tác dụng. Nhiều nơi trên thế giới
không xảy ra những thay đổi này và vì thế đã trôi giạt ra xa.
LA MÃ MỘT THỜI HOÀNG KIM…
Tiberius Gracchus - vị quan hộ dân ở La Mã - bị các nguyên lão La
Mã đánh bằng gậy cho đến chết vào năm 133 TCN và thi thể ông bị ném
xuống sông Tiber không chút tiếc thương. Những kẻ giết ông là các quý tộc
