xây dựng các khu định cư trên đỉnh đồi, vì như vậy sẽ dễ phòng thủ hơn.
Khi người La Mã mới đến, các khu định cư được dời xuống đồng bằng.
Vào thế kỷ thứ 3, xu hướng này lại đảo ngược.
Cùng với bất ổn chính trị gia tăng là sự thay đổi xã hội làm cho các thể
chế kinh tế ngày càng có tính chiếm đoạt nhiều hơn nữa. Mặc dù tư cách
công dân được mở rộng đến mức vào năm 212 SCN, gần như toàn bộ
những người cư trú trong đế quốc đều là công dân, nhưng sự thay đổi này
xảy ra cùng với sự thay đổi về vị thế giữa các công dân khác nhau. Quan
niệm cho rằng mọi người đều bình đẳng trước pháp luật trở nên không còn
giá trị. Ví dụ như dưới triều đại của Hadrian (từ năm 117 đến 137 SCN), có
sự khác biệt rõ ràng về các loại luật lệ áp dụng cho các thành phần công
dân La Mã khác nhau. Quan trọng không kém, vai trò của người dân hoàn
toàn khác so với thời Cộng hòa La Mã, khi họ có thể phát huy ảnh hưởng
đối với các quyết định chính trị và kinh tế thông qua các cơ quan lập pháp ở
Rome.
Chế độ nô lệ vẫn tồn tại dai dẳng trên khắp La Mã, cho dù người ta
vẫn tranh cãi về việc liệu tỷ lệ nô lệ trong tổng dân số trên thực tế có giảm
dần qua các thế kỷ hay không. Quan trọng không kém, khi đế chế phát
triển, ngày càng có nhiều người lao động nông nghiệp bị chuyển sang thân
phận “bán nô lệ” (coloni) và bị trói buộc vào đất đai. Thân phận bán nô lệ
này được thảo luận sâu rộng trong các văn kiện pháp lý như các bộ luật
Codex Theodosianus và Codex Justinianus, và có lẽ bắt nguồn từ triều đại
Dioclectian (từ năm 284 đến 305 SCN). Quyền của các địa chủ đối với
coloni gia tăng đáng kể. Hoàng đế Constantine năm 332 cho phép các địa
chủ xiềng xích những coloni nào bị nghi ngờ là tìm cách bỏ trốn, và từ năm
365 SCN, coloni không được quyền bán tài sản của họ nếu không có sự cho
phép của địa chủ.
Giống như việc ta có thể sử dụng các con tàu đắm và lõi băng
Greenland để tìm hiểu sự mở mang kinh tế của La Mã vào thời kỳ đầu, ta
