Những đối thủ cạnh tranh của họ không phải là các quốc gia hạng
xoàng. Từ thế kỷ 14 đến 16, nền kinh tế trong khu vực Đông Nam Á phát
triển mạnh dựa vào việc buôn bán gia vị. Các thành bang như Aceh,
Banten, Melaka, Makassar, Pegu và Brunei lớn mạnh nhanh chóng nhờ vào
việc trồng và xuất khẩu các loại gia vị cùng với các sản phẩm khác như gỗ.
Các thành bang này có chế độ chính phủ chuyên chế tương tự như các
quốc gia châu Âu cùng thời. Sự phát triển các thể chế chính trị của họ cũng
được thúc đẩy bởi các quá trình tương tự, bao gồm cả thay đổi công nghệ
trong chiến tranh và ngoại thương. Các thể chế nhà nước trở nên trung
ương tập quyền hơn, với một vị vua đứng đầu nắm toàn bộ quyền lực.
Cũng giống như các hoàng đế độc đoán ở châu Âu, các vị vua ở Đông Nam
Á phụ thuộc nhiều vào nguồn lợi tức từ thương mại, họ vừa tham gia vào
các hoạt động thương mại, vừa trao độc quyền mua bán cho các tầng lớp
quyền thế địa phương và nước ngoài. Cũng giống như trong chế độ chuyên
chế ở châu Âu, chính sách này mang lại một sự tăng trưởng kinh tế nhất
định nhưng không phải là một hình thức thể chế kinh tế lý tưởng để mang
lại sự giàu mạnh về kinh tế, vì nó tạo ra những rào cản gia nhập ngành rất
lớn và quyền sở hữu tài sản bấp bênh. Nhưng quá trình thương mại hóa vẫn
đang diễn ra trong khu vực ngay cả khi người Bồ Đào Nha đang cố gắng
nắm quyền kiểm soát khu vực biển Ấn Độ Dương.
Sự hiện diện của người châu Âu trong khu vực ngày càng gia tăng và
cùng với sự xuất hiện của người Hà Lan thì ảnh hưởng của họ ngày một lớn
hơn. Người Hà Lan nhanh chóng nhận ra rằng việc giữ độc quyền cung cấp
gia vị quý giá từ quần đảo Molucca sẽ mang lại cho họ nhiều lợi nhuận hơn
là cố cạnh tranh với những thương nhân địa phương hay châu Âu khác. Vào
năm 1600 họ thuyết phục quốc vương đảo Ambon ký một hiệp ước cho
phép họ độc quyền buôn bán đinh hương ở Ambon. Khi Công ty Đông Ấn
Hà Lan được thành lập năm 1602, những nỗ lực của người Hà Lan để nắm
giữ toàn bộ ngành thương mại gia vị và loại bỏ các đối thủ cạnh tranh bằng
mọi giá, kể cả dùng thủ đoạn, đã đem lại kết quả tốt cho Hà Lan nhưng kết
