thấy độ bền đáng kể của vòng xoáy đi xuống trước những thách thức. Các
chủ đồn điền miền nam Hoa Kỳ mất đi quyền kiểm soát chính thức đối với
các thể chế kinh tế và chính trị sau khi bại trận trong cuộc nội chiến. Chế
độ nô lệ, vốn là nền tảng của nền kinh tế đồn điền, đã bị bãi bỏ, và người da
màu được trao quyền chính trị và kinh tế như người da trắng. Thế nhưng
cuộc nội chiến không kết liễu quyền lực chính trị hay nền tảng kinh tế của
giới quyền thế chủ đồn điền, và họ vẫn có thể tái cơ cấu hệ thống dưới một
chiêu bài khác nhưng vẫn nằm trong sự kiểm soát chính trị địa phương của
họ, và để đạt được cùng một mục tiêu: nguồn lao động rẻ mạt dồi dào cho
các đồn điền của họ.
Hình thức này của vòng xoáy đi xuống, trong đó các thể chế chiếm
đoạt tồn tại dai dẳng vì giới quyền thế kiểm soát và hưởng lợi từ chúng vẫn
tồn tại, không phải là hình thức duy nhất. Thoạt nhìn qua, ta thấy một hình
thức rắc rối hơn nhưng không kém phần thực tế và không ít tác hại hơn của
sự phản hồi tiêu cực đã định hình sự phát triển chính trị và kinh tế ở nhiều
nước, và biểu hiện qua kinh nghiệm của các nước châu Phi vùng hạ Sahara,
cụ thể như Sierra Leone và Ethiopia. Dưới một hình thức mà nhà xã hội
học Robert Michels gọi là quy luật sắt của thể chế chính trị đầu sỏ, việc lật
đổ một chế độ cai trị bằng các thể chế chiếm đoạt sẽ báo hiệu sự xuất hiện
của những ông chủ mới sẽ khai thác cùng những thể chế chiếm đoạt độc hại
như cũ.
Lôgic của loại vòng xoáy đi xuống này cũng dễ hiểu khi ta nhìn lại sau
khi sự việc đã xảy ra: các thể chế chính trị chiếm đoạt gần như không tạo ra
sự giới hạn đối với việc sử dụng quyền lực, vì thế, thực chất là không có
thể chế nào để giới hạn việc sử dụng và lạm dụng quyền lực của những
người đã lật đổ các nhà độc tài trước đây và giành lấy quyền kiểm soát nhà
nước; và các thể chế kinh tế chiếm đoạt có nghĩa là sẽ có những lợi nhuận
và của cải khổng lồ đạt được chỉ đơn thuần bằng cách kiểm soát quyền lực,
tước đoạt tài sản của người khác và thiết lập các thế lực độc quyền.
