mạng công nghiệp, sau đó biến Tây Âu thành thuộc địa và biến người da
trắng thành nô lệ, là điều có thể xảy ra hay chỉ là giả tưởng lịch sử?
Để trả lời, mà thực ra cũng là để hiểu lý do mà những câu hỏi trên
được đặt ra, chúng ta cần có một lý thuyết giúp giải thích tại sao một số
quốc gia rất thịnh vượng trong khi những quốc gia khác lại thất bại và đói
nghèo. Lý thuyết này cần phải phân định cả những yếu tố tạo ra hay trì
hoãn sự thịnh vượng lẫn nguồn gốc lịch sử của những yếu tố này, và cuốn
sách này nhắm tới việc đề xuất một lý thuyết như vậy. Bất cứ một hiện
tượng xã hội phức tạp nào, chẳng hạn như nguồn gốc của các quỹ đạo kinh
tế và chính trị khác nhau của hàng trăm chính thể trên thế giới, đều thường
có nhiều nguyên nhân. Do đó, đa số các nhà khoa học xã hội tránh xa
những lý thuyết chỉ dựa vào một nguyên nhân duy nhất, đơn giản và phổ
quát. Thay vào đó, họ tìm kiếm những cách lý giải khác nhau cho những
kết quả trông có vẻ giống nhau vào các thời điểm và các khu vực khác
nhau. Tuy vậy, ở đây chúng tôi đưa ra một lý thuyết đơn giản và sử dụng nó
để giải thích các đường nét chính trong quá trình phát triển kinh tế và chính
trị trên thế giới kể từ cuộc Cách mạng Thời kỳ Đồ đá mới. Sự lựa chọn này
không phải bắt nguồn từ một niềm tin ngây thơ vào sự tồn tại của một lý
thuyết có thể giúp giải thích tất cả mọi thứ, mà được thúc đẩy bởi niềm tin
vào một lý thuyết giúp chúng ta tập trung vào sự tương đồng, chấp nhận bỏ
qua hoặc phải trừu tượng hóa nhiều chi tiết khá thú vị. Khi đó, một lý
thuyết thành công không phải là đi vào tái tạo các chi tiết, mà mang lại
những cách lý giải hữu ích và có cơ sở thực nghiệm cho hàng loạt quá trình
trong khi vẫn làm sáng tỏ các yếu tố chủ chốt.
Lý thuyết của chúng tôi cố gắng đạt được mục tiêu này trên hai cấp
độ. Cấp độ đầu tiên là sự phân biệt giữa các thể chế kinh tế và chính trị có
tính chiếm đoạt và có tính dung hợp. Cấp độ thứ hai là giải thích lý do
khiến các thể chế dung hợp chỉ xuất hiện ở một số nơi trên thế giới mà
không xuất hiện ở những nơi khác. Như vậy, trong khi ở cấp độ đầu tiên, lý
thuyết của chúng tôi mang lại sự diễn giải về lịch sử từ góc độ thể chế, thì ở
