Đông. Như chúng ta đã thấy trong chương trước, sở dĩ Trung Quốc có thể
tăng trưởng trước hết là vì dưới thời Đặng Tiểu Bình, đất nước đã có những
cuộc cải cách triệt để từ bỏ các thể chế kinh tế chiếm đoạt nhất và hướng
tới các thể chế kinh tế dung hợp. Trung Quốc tiếp tục tăng trưởng vì các thể
chế kinh tế đã bước vào một lộ trình để trở nên ngày càng có tính dung hợp
nhiều hơn, cho dù với một nhịp độ chậm chạp. Trung Quốc cũng được
hưởng lợi từ một lực lượng lao động dồi dào, giá rẻ, cũng như sự tiếp cận
với các thị trường, vốn và công nghệ nước ngoài.
Mặc dù các thể chế kinh tế Trung Quốc ngày nay đã có tính dung hợp
hơn nhiều so với 30 năm trước, kinh nghiệm của Trung Quốc vẫn là một ví
dụ điển hình về sự tăng trưởng trong các thể chế chính trị chiếm đoạt. Tuy
gần đây đã chú trọng vào phát minh đổi mới và khoa học công nghệ, nhưng
sự tăng trưởng của Trung Quốc dựa trên cơ sở tiếp thu những công nghệ
hiện có và đầu tư nhanh chóng, chứ không phải dựa trên sự phá hủy sáng
tạo. Một khía cạnh quan trọng của vấn đề này là quyền sở hữu không được
đảm bảo hoàn toàn. Thỉnh thoảng vẫn có những trường hợp như Đại Quốc
Phương, một số nghiệp chủ bị tịch thu và sung công tài sản. Sự lưu chuyển
lao động bị quản lý chặt chẽ, và quyền sở hữu cơ bản nhất của con người,
quyền tự do bán sức lao động, vẫn không được tôn trọng. Bằng chứng cho
thấy các thể chế kinh tế ở đây vẫn chưa hoàn toàn có tính dung hợp thể hiện
qua việc có rất ít doanh nhân “dám” tham gia vào một hoạt động nào đó mà
không có sự hậu thuẫn của cán bộ đảng ở địa phương, hay quan trọng hơn
là của Bắc Kinh. Mối liên hệ giữa doanh nghiệp và đảng mang lại lợi nhuận
béo bở cho cả hai. Những doanh nghiệp được đảng nâng đỡ nhận được các
hợp đồng với những điều khoản thuận lợi, có thể di dời dân chúng để thu
hồi đất đai của họ, và có thể vi phạm luật pháp mà không sợ bị khép tội.
Những ai cản trở đường lối kế hoạch kinh doanh này sẽ bị vùi dập, thậm
chí có thể bị bỏ tù hay bị giết.
Sức mạnh của Đảng Cộng sản Trung Quốc và các thể chế chiếm đoạt
ở đây nhắc ta nhớ lại nhiều điểm tương đồng giữa sự tăng trưởng của Xô
