và chẳng đáng để gây rủi ro cho sự thống trị đất nước lâu dài hay cho chính
sinh mệnh của ông ta.
Nhưng tất cả điều này không có nghĩa là viện trợ nước ngoài, ngoại
trừ viện trợ nhân đạo, đều nên chấm dứt. Cắt viện trợ là việc không thực tế
và có thể mang lại thêm nhiều nỗi khổ nhân sinh. Không thực tế bởi vì
người dân các nước phương Tây cảm thấy có tội và ray rứt băn khoăn trước
các thảm họa kinh tế và nỗi khổ nhân sinh trên khắp thế giới, và viện trợ
nước ngoài giúp họ tin rằng người ta đang hành động để giải quyết những
vấn nạn đó. Ngay cả khi hành động này không thật sự hữu hiệu, thì mong
muốn hành động vẫn cứ tiếp tục, và vì thế viện trợ nước ngoài sẽ vẫn còn
tiếp diễn. Các tổ chức quốc tế và các tổ chức phi chính phủ cũng sẽ không
ngừng kêu gọi và huy động nguồn lực để bảo đảm tính liên tục của hiện
trạng. Đồng thời, thật là nhẫn tâm khi cắt viện trợ đối với những quốc gia
bần cùng khốn khổ nhất. Đúng là phần lớn tiền viện trợ sẽ bị hao hụt.
Nhưng nếu ứng với mỗi đồng đô-la viện trợ chỉ có 10 xu được chuyển tới
tay những thân phận khốn cùng nhất thế giới, thì 10 xu ấy vẫn nhiều hơn so
với những gì họ từng có để xoa dịu tình trạng đói nghèo bĩ cực nhất, và vẫn
là có còn hơn không.
Có hai bài học quan trọng ở đây. Thứ nhất, viện trợ nước ngoài không
phải là một biện pháp hữu hiệu để giải quyết sự thất bại của các nước trên
thế giới ngày nay. Hoàn toàn không phải. Các nước này cần có các thể chế
kinh tế và chính trị dung hợp để phá vỡ vòng xoáy đi xuống. Viện trợ nước
ngoài gần như không làm được gì trên phương diện này, và chắc chắn
không làm được gì ứng với phương thức tổ chức viện trợ hiện nay. Việc
nhận ra được gốc rễ của sự cách biệt giàu nghèo và đói nghèo trên thế giới
là vô cùng quan trọng để ta không nuôi hy vọng vào những lời hứa suông.
Vì gốc rễ vấn đề nằm ở thể chế, nên viện trợ nước ngoài không thể giúp
thúc đẩy tăng trưởng bền vững trong khuôn khổ thể chế hiện hành ở các
nước nhận viện trợ. Thứ hai, vì việc phát triển thể chế kinh tế và chính trị
dung hợp là then chốt, việc sử dụng dòng viện trợ hiện nay ít nhất một phần
