doanh nghiệp gốc Hoa Kỳ, sử dụng vốn và bí quyết công nghệ của Mỹ. Do
đó, sự thịnh vượng hơn của Nogales bang Sonora so với phần còn lại của
Mexico là xuất phát từ bên ngoài.
Sự khác biệt giữa Mỹ và Mexico không đáng kể so với sự khác biệt
giữa Mỹ với các nước khác trên thế giới. Một người Mỹ bình quân giàu gấp
bảy lần so với một người Mexico trung bình và gấp 10 lần so với người
Peru hay Trung Mỹ. Một người Mỹ trung bình cũng thịnh vượng gấp 20 lần
so với một người dân hạ Sahara châu Phi, và gần 40 lần so với những người
sống ở những nước châu Phi nghèo nhất như Mali, Ethiopia và Sierra
Leone. Và không chỉ Mỹ, có một nhóm nước giàu tuy không đông nhưng
hiện đang ngày một nhiều hơn - chủ yếu ở châu Âu và Bắc Mỹ, cùng với
Úc, Nhật Bản, New Zealand, Singapore, Hàn Quốc và Đài Loan - nơi dân
chúng tận hưởng cuộc sống rất khác với cuộc sống ở phần còn lại của quả
địa cầu.
Lý do khiến Nogales bang Arizona giàu hơn nhiều so với Nogales
bang Sonora thật đơn giản; đó là do những thể chế rất khác nhau ở hai bên
biên giới tạo ra những động cơ khuyến khích hết sức khác nhau cho người
dân ở hai vùng. Hoa Kỳ cũng giàu hơn nhiều so với Mexico hay Peru do
cách thức các thể chế kinh tế và chính trị đã định hình các động cơ khuyến
khích đối với doanh nghiệp, cá nhân và các chính khách. Mỗi xã hội vận
hành với một tập hợp các quy luật kinh tế và chính trị được tạo ra và thực
thi bởi cả nhà nước và dân chúng. Các thể chế kinh tế sẽ định hình nên các
động cơ kinh tế: động cơ khiến người ta muốn học tập, tiết kiệm và đầu tư,
phát minh và áp dụng công nghệ mới… Chính quá trình chính trị sẽ định
hình nên những thể chế kinh tế mà người dân đang sống trong đó, và chính
các thể chế chính trị sẽ định hình nên cách thức vận hành quá trình này. Ví
dụ, chính các thể chế chính trị của đất nước sẽ quyết định khả năng của dân
chúng trong việc kiểm soát các chính khách và ảnh hưởng tới hành vi của
họ. Điều này, đến lượt mình, sẽ quyết định liệu các chính khách có phải là
đại diện của nhân dân, dù không hoàn hảo, hay là họ có thể lạm dụng quyền
