Những khẩu súng phòng không bắn sau rốt là những khẩu đặt trên
các tháp cao của tòa thành. Đứng đây thấy rất rõ hoạt động của bọn phi
công, trước hết chúng hạ thấp dần rồi lao xuống sát mặt đất, bay là là trên
sân bay quân sự rồi vọt lên và lại lao xuống, mỗi lần như vậy lại thả những
trái bom nặng.
Đứng đây trông thấy những cột khói đen từ các ngôi nhà bị tàn phá
bốc lên rồi máy bay lại rút đi theo đường chúng tới, bình tĩnh và bóng loáng,
như không hề có việc gì xảy ra vậy.
Tất cả những hình ảnh đó chỉ nhìn thấy được vào ban ngày còn ban
đêm thành phố tối om trong cảnh tắt đèn phòng không. Cùng với mặt trời
lặn, cảnh vật chìm dần vào đêm tối. Trước hết bóng đêm nuốt các ngõ hẻm,
các ngôi nhà thấp, chiếc cầu vắt qua sông, rồi lần lượt nuốt hết các tầng gác,
từng tầng một bắt đầu từ dưới lên, các khu phố, các cầu trên các dòng suối
và sau cùng là tòa thánh, các gác chuông, các tháp giáo đường với những tổ
cò sùm sụp trên ngọn.
Chiều hôm qua, tôi đang ngắm nhìn thành phố tràn ngập vào trong
đêm tối và biến đi như thể chưa bao giờ thấy ánh sáng mặt trời, tôi nghĩ đến
nỗi bất hạnh chúng ta phải sống trong cảnh tối tăm, phải trốn tránh chính
bản thân ta. Và tôi nhớ đến một đêm tương tự, cách đây gần ba tháng, khi
đại đội tôi tiến về phía Nam, lần đầu đi qua thành phố Gjirokastër.
Chuyện xảy ra vào một đêm nóng bức, trời muốn đổ mưa. Vừa tới
doanh trại Grihoti, mặc dù mệt lử, nhớp nhúa, chán ngán, chúng tôi vẫn cứ
yêu cầu được dẫn đến nhà chứa. Ban chỉ huy đồng ý. Tức thì như có phép
thần thông biến hóa, chúng tôi lập tức thấy tỉnh táo khỏe khoắn và trong tình
trạng đó, với bộ râu bao ngày chưa cạo, bùn vấy đầy người, thậm chí súng
không kịp rời khỏi vai, chúng tôi lại hàng ngũ chỉnh tề bước ra khỏi trại qua
cổng lớn. Nhà chứa ở vào trung tâm thành phố và chúng tôi phải đi hơn một
cây số nữa mới tới. Nhưng giờ đây, chân chúng tôi không còn nặng nhọc
nữa, chúng tôi xếp thành hàng đi trên lòng đường tối om, trao đổi những câu
bông đùa tục tĩu hoặc chọc ghẹo nhau; chúng tôi chẳng đòi hỏi gì hơn, chỉ
cần thế thôi đã lấy làm sung sướng lắm rồi. Chúng tôi không được phép hát
ban đêm, nếu không có trời biết được sẽ ồn ào ầm ĩ như thế nào. Đúng là
