Ông linh mục không trả lời. Xe quặt nhanh và pho tượng trắng xóa
tuyết hiện ra rất gần, ngay ngoài cửa kính, lướt mau bên xe rồi biến mất
đằng sau họ, ở ngã tư.
Lát sau, viên tướng hỏi ông linh mục có phải pho tượng đã gợi cho
ông ta một kỷ niệm gì chăng, nhưng ông linh mục chỉ nói là ông bị chóng
mặt xoàng, mà không chịu giải thích gì thêm.
Hai người im lặng một hồi lâu.
Hôm qua, họ đã khai quật ngôi mộ cuối cùng. Những lưỡi cuốc khó
nhọc bổ xuống mặt đất đã rắn chắc lại vì băng giá như muốn ít nhất cũng cố
giữ lại người lính cuối cùng. Công nhân cứ xoa hai tay liên hồi và giậm chân
lên tuyết lạnh cho đỡ cóng. Viên tướng chắp tay trên bụng nhìn thợ đào và
ông tự nhủ rằng những người công nhân nọ đã moi toàn bộ đoàn quân của
ông ra khỏi lòng đất. Rồi nhát cuốc cuối cùng được giáng xuống và anh cán
bộ Albania, như một tiếng nổ sau chót, đã kêu to lên: «Một thước sáu
chẵn!».
Thường trong khi nhìn thợ đào đất, viên tướng hay tưởng tượng xem
lúc khởi thủy, cái công việc mà bây giờ họ làm ngược lại kia, đã được tiến
hành như thế nào. Khi đôi mi nặng trĩu, mắt ông díu lại, nhất là thỉnh thoảng
vào lúc nhá nhem, khi chỉ còn nhìn thấy hình bóng những người thợ đấu,
ông đã tưởng đâu như không phải họ mà là quân lính nước ông đang đào,
những người lính vô danh, hai mươi năm trước đây, đã làm ngược lại cái
công việc này để chôn cất bạn đồng ngũ của họ. Những lúc ấy, ông nhắm
mắt lại và cố hình dung xem việc đó thế tất phải tiến hành ra sao, phần nhiều
là giữa lúc đêm khuya, mà tất cả dụng cụ chỉ độc có lưỡi lê hay dao găm mà
thôi.
Nhưng hôm ấy là ngày thứ mười của chuyến đi lần này, họ lại xuống
núi và ông phải xua đuổi những ý nghĩ ấy đi. Vòng vây của núi non sắp sửa
chấm dứt. Tuyết khô đã nhường chỗ cho tuyết ẩm và xuống thấp hơn, dưới
thung lũng, mưa đang chờ đợi họ, như một người quen biết cũ.
Không bao lâu nữa ông sẽ trở về nhà. Những người khác sẽ chăm lo
chỗ di hài và hoàn thành nốt công việc. Nhiệm vụ của riêng ông sẽ kết thúc
với chuyến đi này. Bây giờ đại biểu các sở thị chính và kế toán viên của hai
