khủng khiếp. Song đây không phải là một cuộc hành hương, mà là một cuộc
hành quân trong cảnh tối tăm của chết chóc. Như câu hát cổ xưa của quân
lính Thụy Sĩ đã nói: «Đời ta là một chuyến đi vào mùa đông, một chuyến đi
vào đêm tối!»
Viên tướng xoa hai tay.
Bây giờ thế là ông thoát rồi. Bây giờ ông đã có thể thản nhiên từ
đằng xa nhìn về những ngọn núi cheo leo gớm ghiếc kia.
«Như một con chim oai hùng và đơn độc…» Ông không nhớ rõ cái
câu trước đây một bà quý tộc đã nói với ông trong khi chúc ông thượng lộ
bình an.
Anh cán bộ từ trong nhà ban quản trị trở ra.
- Các ông sẽ ngủ ở nhà kia, và anh chỉ tay cho ông thấy một căn nhà
nhỏ có bao lơn.
Mười phút sau, viên tướng ra đứng ngoài cái bao lơn nhỏ, và tì
khuỷu tay lên lan can gỗ. Ông linh mục thì ở trong buồng, đương mở vali.
Căn nhà này có hai tầng, xung quanh là một khu vườn nhỏ và từ bao lơn có
thể nhìn thấy một phần làng. Viên tướng nghe thấy tiếng gầu loảng xoảng và
tiếng đàn bà từ một cái giếng gần đó vọng tới, những tiếng rống đơn độc của
bò, âm thanh của một cái đài radio vừa mở và vẫn những tiếng kêu của đám
trẻ con đang chơi đùa và chạy lung tung ngoài quảng trường. Bây giờ đèn
trong làng đã bật sáng và nhà máy điện phát ra tiếng kêu vo vo đơn điệu.
Đêm ấy có thể sẽ qua đi như mọi đêm khác mà không để lại một kỷ
niệm gì đặc biệt nếu như cả buổi tối hôm đó nữa, viên tướng cũng hít thở
mùi vị đặc biệt của các làng quê Albania, cái hương thơm tế nhị, thoang
thoảng, nhưng giờ đây đã trở thành quen thuộc đối với ông và ông có thể
phân biệt được giữa bao hương vị khác. Ông linh mục đã đi lượm tin tức về
đại tá Z, còn viên tướng thì tựa vào lan can bao lơn, nhìn các phụ nữ đang
lần lượt kéo nước ở giếng lên. Mọi sự có lẽ sẽ diễn ra bình thường mặc dầu
nghe xa xa, từ phía giữa làng, có tiếng trống và tiếng vĩ cầm, đem lại cho
đêm tối một bí ẩn mới mẻ, đầy thú vị.
Viên tướng nhận ra tiếng trống đặc biệt của những đám cưới ở nước
này. Nếu không phải là cuối thu thì có thể viên tướng đã coi tiếng trống ấy là
