một sự tương phản khó chịu. Nhưng bây giờ là mùa thu và ông đã đọc thấy
trong cuốn sách viết về Albania có nói rằng dân quê Albania thường làm lễ
cưới vào mùa thu khi gặt hái xong. Đây là năm thứ hai ông và ông linh mục
đi hết làng này sang làng khác đúng vào hồi này trong năm. Nhưng bây giờ
đã bắt đầu sang đông, người ta chỉ còn tổ chức những đám cưới sau chót,
những đám cưới phải hoãn lại vì lẽ này lẽ khác, chứ còn vào hồi đầu chuyến
đi, hầu như ngày nào họ cũng gặp đám cưới.
Ban đêm viên tướng nhiều khi nghe thấy, qua tiếng mưa, tiếng trống
dồn dập và tiếng vĩ cầm hết vui nhộn lại mơ mộng theo kiểu người ta quen
chơi ở các vùng này. Nằm nghe những âm thanh ấy, đầu vùi trong chăn, ông
nghĩ đến chiếc xe tải bao giờ cũng đỗ ở ngoài trời dưới mưa rơi tầm tã suốt
đêm trên chiếc mui vải bạt đen. Ông vẩn vơ nghĩ con người ta xiết bao ngỡ
ngàng xa lạ khi ở một nước không phải nước mình. «Xa lạ hơn cả cây cối
bên bờ đường, ông tự nhủ, mà đó chỉ là cây cối; và chắc chắn là càng xa lạ
hơn cả những con cừu, con chó của mục đồng hay những con bê rung nhạc
leng keng khi chiều hôm sắp đổ xuống.»
Cả buổi tối hôm nay nữa, dù là một buổi tối đám cưới, có lẽ cũng sẽ
qua đi như bao nhiêu buổi tối khác, nếu như viên tướng, sau khi nghiền
ngẫm tất cả những ý nghĩ ấy trong đầu, đã chịu nghe ông linh mục nói về đại
tá Z, kể cả chuyện ông ta đã đến câu lạc bộ và ngồi vào bàn mấy người dân
làng như thế nào, họ đã kể cho ông ta nghe những gì về sự mất tích của ông
đại tá và tất cả những điều ngờ vực mà câu chuyện của họ đã làm nảy ra
trong óc ông ta. Song buổi tối cuối cùng là một buổi tối đặc biệt, viên tướng
không chú ý lắm tới lời ông linh mục. Ông đang cao hứng.
- Thế đủ rồi, ông bảo ông linh mục lần thứ ba. Mọi chuyện như thế
đủ rồi. Điều chúng ta cần bây giờ là nghỉ ngơi và giải trí một chút. Có phải
không nào?
Ông linh mục không trả lời.
- Đây là một buổi tối đẹp trời. Một chút âm nhạc, một ly rượu
cognac…
- Nhưng mà đi đâu chứ? Ông linh mục hỏi, ở đây không có quán cà
phê, trừ câu lạc bộ của hợp tác xã. Và ông cũng thừa biết những nơi như thế
