VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 16

một tỉnh nhỏ về cả hai phương diện dân số lẫn diện tích, nhưng nhờ vậy lại
chiếm địa vị của một vùng đất quê hương nổi tiếng địa linh nhân kiệt.
Từ đời Hùng Vương, Quảng Bình đã là một trong mười lăm bộ của nước
Văn Lang, có tên là Việt Thường với thủ đô là Phong Châu[1]. Vì là tỉnh
cực Nam tiếp giáp với biên giới Chiêm Thành nên suốt một thời gian dài
trong quá trình dựng nước và mở nước, Quảng Bình đã là chiến địa khốc liệt
và dai dẳng, lắm phen thay ngôi đổi chủ giữa hai dân tộc Chiêm-Việt. Cho
đến năm 1069, khi vua Lý Thánh Tông xuất quân đánh Chiêm Thành bắt
được vua Chế Củ và sát nhập ba châu Địa-Lý, Ma-Linh, và Bố-Chính thì
Quảng Bình (và phần đất phía Bắc tỉnh Quảng Trị) mới hoàn toàn thuộc về
lãnh thổ nước Việt Nam và thuộc về chủ quyền dân tộc Việt Nam cho đến
bây giờ.
Tuy là một tỉnh nhỏ, dù bề dài 110 cây số, và bề ngang, chỗ hẹp nhất, chỉ
vào khoảng 45 cây số, quanh năm ách nước tai trời, lưng dựa vào Trường
Sơn huyền bí, mặt nhìn về biển Đông thét gào, đất cày lên không sỏi thì đá,
nhưng tạo hóa lại đền bù cho Quảng Bình nhiều danh lam thắng cảnh để tô
điểm cho thêm thanh kỳ, mỹ tú mà nhiều tỉnh khác không có. Lũy Thầy,
Đèo Ngang, sông Linh Giang, động Phong Nha… không những là kỳ tích
của thiên nhiên mà còn là những địa danh ghi đậm những biến cố hào hùng
trong lịch sử nước nhà.
Đèo Ngang nằm trên một rặng núi bắt nguồn từ dãy Trường Sơn, vươn ra
biển Nam Hải như một bức trường thành hùng vĩ nên có lẽ vì thế mà rặng
núi này được gọi là Hoành Sơn. Sử chép rằng chúa Nguyễn Hoàng thời Lê
Mạt trước khi vào trấn nhậm Đàng Trong, có cho người đến thỉnh ý cụ
Trạng Nguyễn Bỉnh Khiêm. Cụ nhìn thấy một đàn kiến đang bò trên hòn giả
sơn trước sân nhà, bèn nói Hoành sơn nhất đái vạn đại dung thân (núi
Hoành một dãy, vạn đời dung thân). Câu chuyện thuộc về dã sử không rõ
thực hư, nhưng kể từ năm 1558, khi chúa Trịnh cho Nguyễn Hoàng vào
Nam trấn nhậm cho đến khi nhà Nguyễn lập quốc xưng vương vào năm
1802, rồi kéo dài cho đến năm 1945, khi vua Bảo Đại thoái vị trao quyền lại
cho ông Hồ Chí Minh, tổng cộng gần 400 năm kể cũng là vạn đại lắm rồi.
Cảnh vật Đèo Ngang như là nơi tao ngộ của trời mây non nước, đất đá cỏ