VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 220

viên của Hội Truyền Giáo vào chính tình Việt Nam đã dẫn đến hành động
xâm lược võ lực đầu tiên (của Pháp) [7].
Một số trí thức Thiên Chúa giáo Việt Nam như các ông Nguyễn Văn Trung,
Lý Chánh Trung… hơn một trăm năm sau, trong khi suy nghiệm về sự bế
tắc nhân văn của nền văn minh Tây phương và trong nỗi niềm khổ hận của
một người Việt Nam lận đận, cũng đã nhìn thấy và nêu lên rõ sự thật này:
Tuy nhiên lịch sử đã cho thấy rằng từ khi Giáo Hội (La Mã) trở thành
“Quốc Giáo” thì cây gươm tinh thần của thánh Phao Lồ đã luôn luôn bị cám
dỗ để biến thành cây gươm thép thật sự. Kể từ dạo ấy, mỗi khi hoàn cảnh
cho phép, Giáo Hội đã không ngần ngại để dùng thế lực tiêu diệt các tôn
giáo khác, đập phá các đền thờ “Tà thần”, đốt sách vở ngoại đạo, và đốt
luôn bọn người bị xem là “Lạc Đạo” nếu không chịu sửa sai [8].
Cái hoàn cảnh không may đó đã đến với dân ta từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 20,
để dân Việt trở thành đối tượng, nạn nhân của Hội Truyền Giáo Hải Ngoại
Pháp và đoàn quân xâm lăng Pháp. Cho nên ông Lý Chánh Trung mới hạ
bút viết mấy lời tâm huyết như là lời thú tội:
Ngày nay, mọi người đều đồng ý rằng việc cấm đạo dưới các nhà vua triều
Nguyễn là một hành động bất nhân và sai lầm. Nhưng nếu chúng ta tự đặt
mình vào địa vị các nhà vua ấy, vào cái khung cảnh tâm lý thời đó, thì có lẽ
chúng ta khó có thể làm khác hơn [9].
“Khó có thể làm khác hơn” đó chỉ là thái độ “tìm về dân tộc” của những
người Công giáo Việt Nam kiểu Nguyễn Văn Trung, Lý Chánh Trung. Còn
đối với anh em ông Diệm, đối với nhóm Công giáo Cần Lao thì lời than
trách của Lý Chánh Trung chỉ làm cho anh thêm mang tội: cái tội “lạc đạo”,
cái tội “thân Cộng”, cái tội “bênh vực hành động những kẻ ngoại đạo”.
May thay, Lý Chánh Trung vô tình được nhà trí thức Công giáo Etienne Vũ
Đức Hạnh gián tiếp trưng bày bằng cớ về cái tội thực dân của các giáo sĩ
ngoại quốc và cái tội làm tay sai cho kẻ xâm lăng của giáo dân Việt Nam
dưới thế kỷ 19. Trong tác phẩm La place du Catholicisme dans les relations
entre la France et le Viet-Nam de 1851 à 1870, dựa vào những tài liệu của
một số tác giả Pháp và một số giáo sĩ ngoại quốc, Etienne Vũ Đức Hạnh đã
viết như sau: