VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 244

to lớn của ông ta. Trước hết, nếu không có vua Bảo Đại thì người Quốc gia
chưa chắc đã còn hiện diện trong cuộc tranh chấp Pháp – Cộng, lại nữa,
trong lúc đầu, tuy ông chỉ giành được một nền độc lập trong Liên Hiệp
Pháp, nhưng trước khi Việt Nam bị chia đôi bởi hiệp ước Genève, ông đã
cương quyết đòi cho Việt Nam được hoàn toàn độc lập và bình đẳng với
nước Pháp qua hai Hiệp ước Độc lập (Traité d’Indépendence) và Hiệp ước
Liên kết (Traité d’Association). Nhờ hai hiệp ước đó mà ông Ngô Đình
Diệm thừa hưởng chủ quyền trọn vẹn trên một nửa đất nước sau này.
Nói tóm lại, sau 8 năm đấu tranh và 5 năm lãnh đạo, vua Bảo Đại đã tạo
dựng cho phe quốc gia, phe chống Cộng ba thành quả cơ bản to lớn: (1) Một
quốc gia với thế đứng hợp pháp, (2) Một nền độc lập và thống nhất toàn
vẹn, (3) Nhiều cơ sở về ngoại giao, hành chánh, kỹ thuật, văn hóa làm nền
tảng cần thiết cho sinh hoạt quốc gia.
So sánh hai ông Bảo Đại và Ngô Đình Diệm, ông Đoàn Thêm sau khi nói về
công tội của vua Bảo Đại, đã chê trách ông Diệm nhiều điều mà điều quan
trọng nhất là thiếu đạo đức và tài trí để làm một nhà lãnh đạo.
Phê phán những nhà lãnh đạo là một việc làm hết sức tế nhị mà nếu nhầm
lẫn thì hậu quả sẽ không những nguy hiểm cho mình mà còn cho hậu thế
nữa. Muốn tỏ tấm lòng vô tư và tinh thần khách quan của mình, sau khi nêu
lên những sự kiện lịch sử, những dẫn chứng rõ ràng, ông Đoàn Thêm đã đưa
ra những phân trần để tránh ngộ nhận: “… Song đối với kẻ đem tâm thành
mà tìm hiểu việc nước, thiết nghĩ “bình tĩnh nhận xét” là điều kiện ưu tiên
để tới gần sự thật. Nên tôi đã lặng lẽ kiểm điểm một mình công cuộc của
ông (Bảo Đại) và của một lớp người, để tự soi sáng cho tôi. Vì đối với bất
cứ nhân vật nào, chánh thể nào, tôi không muốn nghĩ ác vì tưởng lầm, hoặc
nói ác vì không biết rõ” [22].
Ông Đoàn Thêm là một nhà hành chánh kinh nghiệm và có thực tài, một
công chức cao cấp đã từng làm việc với nhiều chế độ từ thời Pháp thuộc,
qua chế độ Quốc trưởng Bảo Đại, đến chế độ Tổng thống Ngô Đình Diệm.
Ông không thuộc một đảng phái nào mà chỉ là một công chức tận tâm và kỷ
luật, liêm chính và cương trực, đứng trên những mâu thuẫn phe phái để ghi
nhận các biến cố lịch sử. Nhưng quan trọng hơn cả, ông cũng là một nghệ sĩ