VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 254

bộ từ Hội An ra Đà Nẵng (40 cây số) lấy tàu hỏa để về Huế rồi gửi thư trách
móc anh mình thiếu tác phong của một bậc “dân chi phụ mẫu”.
Việc thăng quan tiến chức vượt bực của anh em nhà họ Ngô Đình làm cho
giới quan trường vừa ganh tức vừa khinh bỉ. Họ làm thơ để chế giễu “vây
cánh” nhà Ngô sở dĩ tiến mau trên đường lợi danh là chỉ nhờ thế thần vây
cánh:

LÀM QUAN NAM TRIỀU

Lênh đênh chiếc bách buổi ba đào,
Chèo lái xem chừng khó biết bao.
Tôi tớ mấy người dâng lễ hậu,
Quan thầy mấy kẻ nặng hầu bao.
Chật trong bể hoạn thêm mình nữa,
Theo hết rừng “Hàn” biết kiếp nao.
Vây cánh Ngô Đình ghê gớm thật,
Mềm lưng dẻo gối chóng lên cao.

(ghi chú: “rừng Hàn” là hệ thống phẩm trật “Hàn Lâm” trong ngạch văn giai
của quan lại Nam triều).[27]
Những ai đã từng chịu khó theo dõi không khí và khung cảnh quan trường
thời Mạt Nguyễn đều biết rằng tất cả các hàng quan lại, nhất là hàng quan
cao cấp từ Tuần Vũ trở lên, không mấy ai thân yêu kính phục anh em nhà họ
Ngô Đình. Thời bấy giờ, những dòng họ có người làm quan to như họ
Phạm, họ Võ, họ Thân Trọng, Hồ Đắc, Trương Như, Nguyễn Khoa, Tôn
Thất… đều coi anh em nhà họ Ngô Đình như người xa lạ, nếu không muốn
nói là như kẻ thù. Sở dĩ có tình trạng đó là vì dòng họ Ngô Đình vừa theo
đạo Thiên Chúa vừa không xuất thân từ hàng khoa giáp, không có trình độ
học vấn cao mà chỉ dựa vào thế lực của các cố đạo và các quan cai trị Pháp
để được thăng thưởng mau lẹ. Đã thế, vì anh em họ Ngô lại khép kín, cao
ngạo, nên rất tự nhiên mà giới quan lại ngấm ngầm chia rẽ ra hai phe, phe
Phật giáo và phe Công giáo.