VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 256

Lịch sử Hội Truyền Giáo Hải Ngoại gắn liền với lịch sử bành trướng của
Pháp ở Đông Dương. Một sáng lập viên của Hội, Giáo sĩ Pallu, đã làm gạch
nối giữa hai triều đình Pháp-Việt. Giáo sĩ Pigneau de Béhaine sau đó thắt
chặt thêm sợi dây liên hệ: sự can thiệp của những thành viên của Hội đưa
đến cuộc can thiệp quân sự của Pháp tại Việt Nam.[29]
Nếu từ thế kỷ thứ tư, lịch sử Giáo Hội La Mã đã có những vị Giáo hoàng
như Silvester cấu kết với Hoàng đế Constantine để xây dựng Giáo hội (năm
314) [30], đã có những Giáo hoàng như Léo khi chết để lại một chúc thư
(năm 461) rằng “Hội Thánh Công giáo thì bất phân ly với đế quốc La Mã và
khi tốt cũng như khi xấu, chính là đế quốc La Mã” [31]… thì Hội Truyền
Giáo Hải Ngoại Pháp, trong giai đoạn của một chính quyền Pháp còn sống
với những ảo tưởng vàng son của một đế quốc oai hùng xa xưa, cũng đã
hành xử với đầy đủ uy lực trên mảnh đất Việt Nam nghèo nàn xa xăm để
phối hợp chặt chẽ chính sách thực dân (chính trị) với chính sách truyền giáo
(tôn giáo).
Hãy đọc bản báo cáo của toàn quyền Beau gởi trình cho chính phủ Pháp
nhân dịp tìm người kế vị vua Thành Thái thì đủ thấy thế lực của ông
Nguyễn Hữu Bài, dù chỉ là một con cờ ủy nhiệm bản xứ, nhưng cũng đã
mạnh như thế nào:
… Ngày 3 tháng 9 năm 1907, tôi đến Huế để chứng kiến lễ thoái vị của vua
Thành Thái. Viên chánh văn phòng của tôi liền đi thăm các quan đại thần
của triều đình Huế để dò la cho biết tư tưởng của họ đối với thời cuộc. Các
vị này đều công kích kịch liệt tất cả các nhân vật đưa ra, nhưng họ thận
trọng không đề nghị một ai cả, chỉ cùng thốt câu sáo ngữ: “Chúng tôi sẽ
đồng ý và hoan nghênh bất kỳ một ông vua nào mà chính phủ Bảo hộ tuyển
chọn”.
Riêng có Nguyễn Hữu Bài, Công bộ Thượng Thư, có nói đến cái tên Cường
Để và tỏ thái độ thẳng thắn ủng hộ. Ông ta làm tôi lưu ý vì ông có đạo Thiên
Chúa, ý kiến của ông có thể được đoàn thể thế lực ấy tán đồng [32].
Nếu “ý kiến của ông có thể được Hội Truyền giáo tán đồng” thì điều chắc
chắn là ý kiến của Hội Truyền giáo cũng sẽ được phản ánh qua lập trường
và hành động của ông Nguyễn Hữu Bài, mà chính quyền bảo hộ Pháp cần