VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 448

Thất bại lớn nhất khi đình chỉ kế hoạch này là sự giao động trong quần
chúng. Sinh hoạt nông nghiệp vốn có tính định kỳ, theo thời tiết, theo giống
lúa, và theo loại đất, cho nên tự ngàn xưa, chính những hoạt động canh tác
đã qui định những sinh hoạt nhân văn khác của thôn xã như hội hè, đình
đám, cưới hỏi, lễ lạc,… Chỉ cần làm xáo trộn chu kỳ sinh hoạt này là làm
xáo trộn luôn nếp sống của người dân, trên cả hai mặt nghề nghiệp cũng
như phong cách.
Xin lấy trường hợp điển hình của một Khu Trù Mật thành công nhất để thấy
cái lợi của một Khu Trù Mật không bù lại được cái hại to lớn và dây chuyền
của những hệ quả gây ra:
Khi tôi tới gần, Khu Trù Mật Vị Thanh (nơi mà Tổng thống Diệm đã cho
khánh thành rầm rộ) trông thật là rộng rãi, đồ sộ khi so sánh với các làng
mạc dọc đường. Viên chỉ huy chương trình Khu Trù Mật địa phương, Thiếu
tá Trần Cửu Thiên, giới thiệu nào là trường học, nhà thương, trụ điện để đưa
điện về cho nông dân lần đầu tiên trong đời họ. Ông ta cũng cho tôi biết là
nông dân sẽ có nhiều lợi tức. Ông ta khoe khoang là đã hoàn thành Khu Trù
Mật chỉ trong vòng có năm mươi ngày theo lệnh của Tổng thống Diệm, và
Khu Trù Mật là một kiến trúc gương mẫu để làm vui lòng những nhà lập
pháp Hoa Kỳ đến viếng thăm Việt Nam. Nhưng trong thực tế lại là một đại
họa.
Đại họa là vì nông dân bị bắt buộc phải bỏ làng mạc cũ, bỏ cả mồ mả cha
ông, bỏ cả tập tục cổ truyền để tập trung về Khu. Tai hại hơn nữa là Thiếu tá
Thiên đã phải theo lệnh Tổng thống để huy động 20 ngàn người để xây
dựng một Khu chỉ để cho 6 ngàn người ở. Số 14 ngàn người kia phải bỏ
công việc đồng áng để làm việc mà không được trả tiền công. Thiên bảo
rằng bắt họ làm công không trả tiền là để tập cho họ làm bổn phận công dân
(sic). Trái lại, đối với nông dân thì những công tác cộng đồng như thế là
hình thức “cưỡng bách lao động” nên dù lúc đó họ chưa theo Việt Cộng họ
cũng đã tỏ ra bất mãn với chế độ Diệm [19].
Thật vậy, thất bại về phát triển nông nghiệp của chương trình này không
phải là tác hại lớn nhất, chính tác hại sâu đậm và lâu dài lại có kích thước
chính trị, đối nội cũng như đối ngoại. Đối nội là xác định với quần chúng