VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 45

May mắn thay, khi tôi vừa đỗ tiểu học thì có bà cô họ vốn biết tính ham học
của tôi bèn từ Huế về làng, xin cha tôi cho tôi vào Huế tiếp tục việc học
hành. Chồng cô tôi là một ông Đề lại đã về hưu, có một ngôi nhà vườn rộng
với nhiều cây ăn trái ở chợ Cống, con cái đã thành gia thất và đều đi làm
việc cho chính phủ ở các tỉnh xa. Cô tôi đem tôi về, vừa để giúp tôi tiếp tục
việc học hành, vừa có thêm đứa cháu cho cảnh nhà bớt phần quạnh quẽ. Tôi
theo học trường trung học tư thục Hồ Đắc Hàm, ngày nghỉ về nhà giúp cô
dượng tôi nhổ cỏ, tưới cây, quét tước cửa nhà, vườn tược. Ở cái tuổi 15,
đáng lẽ tôi đã có thể vẽ được cho mình – dù là viển vông – những ước mơ
cao xa và những hoài bão to lớn, nhưng nhìn lại hoàn cảnh gia đình và trong
bối cảnh của một quê hương rách nát tang thương, tôi chỉ ao ước được học
hết 4 năm, lấy mảnh bằng Thành Chung để xin vào ngạch thư ký tòa Sứ,
ngạch trợ giáo hay ngạch thừa phái Nam triều như ước mơ của hầu hết
thanh niên nghèo lúc bấy giờ, không đủ điều kiện học lên tú tài. Nhưng có
lẽ vận số giòng họ nhà tôi chưa có mả phát về văn học, nên sắp bước vào
năm thứ 4 thì cô tôi qua đời. Dượng tôi, phần thì tuổi già, phần thì thiếu
người nội trợ, nên cho thuê ngôi nhà để đi theo con làm y tá ở Phan Thiết,
và không thể tiếp tục làm mạnh thường quân giúp tôi ăn học nữa, tôi đành
phải dang dở việc học hành, trả lại giấc mơ giản dị và tội nghiệp cho nhà
trường để trở lại làng xưa.
Về đến Đồng Hới, tôi vào ty kiểm học để nộp đơn xin một chức giáo viên
sơ học thì được cụ Kiểm học Trần Kinh, thân phụ của giáo sư Trần Vỹ, thâu
nhận vào làm giáo viên sơ học của một làng trong Phủ với số lương hàng
tháng là 12 đồng do ngân sách hàng tỉnh đài thọ.
Trong khi việc học của tôi dang dở như vậy thì người bạn châu quận của tôi
là anh Phan Xứng, vốn cùng tuổi và cùng học với tôi ở trường Phủ, lại may
mắn được tiếp tục học cho đến khi đỗ bằng Thành Chung rồi thi vào ngạch
thư ký toà Sứ. Tôi nhắc đến anh Phan Xứng, người bạn tri kỷ của tôi, vì sau
này, qua bao nhiêu biến cố đổi thay của thời cuộc, anh với tôi trở nên hai
đồng chí trên trường chính trị kể từ năm 1948, khi chúng tôi cùng tích cực
hoạt động cho tổ chức của ông Diệm dù lúc bấy giờ ông Diệm mới chỉ là
một chính khách trùm chăn đợi thời.