Đến đây thì nguyên nhân thứ tư của quyết định thay đổi lập trường từ thân
Mỹ đến chống Mỹ, từ chống Cộng đến thỏa hiệp với Cộng của ông Ngô
Đình Nhu bắt đầu thành hình, mà sự thành hình đó bắt nguồn từ chính bản
chất nội tại của con người ông ta.
Những bản tính đặc biệt đó của ông Nhu là gì?
Trước hết ông Nhu là một người Việt có một tâm hồn rất Tây, thứ Tây trí
thức chuộng lý thuyết và đắm chìm trong những lý tưởng đến nỗi quên mất
thực tại. Nền giáo dục từ chương nặng nề của Pháp vào thập niên 1930 và
40, cũng như nội dung giảng huấn của trường Chartres đã bủa màng lưới lý
thuyết vây kín óc sáng tạo và tính khách quan của người thu nhận. Ông Nhu
say sưa đọc sách, càng nhiều càng tốt, mà không biết đối chiếu với thực tại
để khai mở một triết lý hành động cho chính mình cũng như cho chính quốc
gia sau này. Do đó mà những tác phẩm lý thuyết mà ông Nhu là cha đẻ sau
này như Hiến pháp Đệ nhất Cộng Hòa, Thuyết Nhân Vị, v.v… chỉ là một sự
chắp vá gượng ép của rất nhiều trào lưu tư tưởng lúc bấy giờ mà chẳng có
một nội dung đặc thù nào, lại càng không phù hợp với hiện thực chính trị và
xã hội của miền Nam Việt Nam chút nào cả.
Khi về nước phụ trách quản thủ thư viện tại Hà Nội rồi Huế, ông Nhu chỉ là
một công bộc của bộ máy cai trị Tây, suy tư và hành xử như Tây chẳng khác
một con cá biển sống thoải mái trong nước mặn. Do đó, ta không lạ gì khi
thấy ông Nhu chỉ giao du với những thành phần thuộc giai cấp thượng lưu
trí thức, và đến khi thành hôn thì cũng lấy con gái một gia đình trưởng giả
trong nếp sống phóng đãng của Hà Nội bị Âu hóa. Văn hóa Pháp chi phối
mạnh mẽ tâm hồn ông Nhu, mạnh mẽ đến nỗi khi diễn đạt, ông Nhu không
dùng nổi tiếng Việt mà phải nhờ tiếng Pháp để nói và viết. Bài “Hội Mùa
