tầm vóc, lực lượng Cộng Sản và Giáo hội Công giáo đều có tính quốc tế,
người đảng viên Cộng Sản và người tín đồ Công giáo đều là những người
đặt vấn đề quốc tế trên vấn đề quốc gia, một bên hướng về Điện Cẩm Linh,
một bên hướng về Tòa Thánh La Mã. Thứ hai là Toà Thánh La Mã không
những có giáo quyền mà thế quyền nhiều khi còn mạnh hơn với những ảnh
hưởng chính trị và kinh tế toàn cầu. Thứ ba là nhìn lại quá trình lịch sử
ngoại giao của Tòa thánh, ta thấy không phải là một mà đã rất nhiều lần,
Tòa Thánh đã sẵn sàng thoả hiệp với mọi lực lượng, kể cả những lực lượng
phản động và phi nhân nhất, miễn là bảo toàn được quyền lợi của Giáo hội
hoặc của con chiên. Không cần phải trở lại quá khứ xa xăm, từ Đệ nhị Thế
chiến đến nay, bắt đầu bằng Giáo Hoàng Pie XII thỏa hiệp với Phát xít Đức
Hitler và Phát xít Ý Mussolini (mà quốc gia Do Thái hiện nay đang lần lượt
phanh phui mọi bí ẩn), cho đến gần đây Giáo Hoàng John Paul II thỏa hiệp
với chính quyền Cộng Sản Ba Lan của tướng Jaruzleski để làm tê liệt “Công
Đoàn Đoàn Kết” của lãnh tụ Walesa, ta cũng thấy Toà Thánh La Mã quả
thật có chính sách và có khả năng để làm trung gian mọi thỏa hiệp. Trong vụ
Ba Lan, “chuyến viếng thăm Ba Lan của Giáo Hoàng và sự rút lui khó hiểu
của vị lãnh tụ Công Đoàn Đoàn Kết Lech Walesa đã làm mờ đi những diễn
biến quan trọng… Lời tuyên bố rằng Giáo Hội và chính quyền đang sửa
soạn một nền móng để giúp cho nền nông nghiệp Ba Lan là vấn đề mấu
chốt. Thật là lạ lùng khó tin khi biết rằng Giáo hội Công giáo La Mã và cấp
lãnh đạo Cộng Sản tại vị lại hợp tác với nhau trong lãnh vực sống chết nhất
của nền kinh tế Ba Lan [46]. Huống chi vào lúc mà ông Nhu muốn thỏa
hiệp với Hà Nội thì Giáo Hoàng Paul VI lại là Giáo hoàng thân Cộng Sản,
chắc chắn ông sẽ đứng về phe Cộng Sản chứ không phải đứng về phe miền
Nam chống Cộng.
Nhờ một thế lực có cả ba yếu tố: Quốc tế, Chính trị và có truyền thống thỏa
hiệp, lại vốn là thế lực đã từng mở đầu cho chế độ, ông Nhu đã tính rất
đúng. Tiếc rằng âm mưu của ông không thành hình để xem kết quả đó lợi
cho Giáo hội Công giáo hay lợi cho dân tộc Việt Nam? Hay lợi cho Cộng
