một còn, các chiến hạm của Pháp tại cảng Hải Phòng bắt đầu pháo vào thị
xã và đổ quân vào thành phố để hành quân tiến về Hà Nội. Quân đội Việt
Minh rút về bảo vệ thủ đô nhưng đến tuần lễ thứ nhì của tháng 12 thì quyết
định bỏ trống Hà Nội cho các đơn vị thanh niên chống trả, ông Hồ Chí
Minh dẫn bộ tham mưu và chủ lực chính quy rút về Việt Bắc lập chiến khu,
mở màn cho cuộc chiến tranh Pháp-Việt.
Tháng 6 năm 1947, bắt được tin tình báo cho hay một đơn vị quân Pháp
đang đóng ở Quảng Khê (sông Gianh) sẽ phối hợp với một đơn vị khác
đóng tại làng Công giáo Đan Sa tái chiếm Ba Đồn, một vị trí chiến lược
nằm ngay cửa chính mở vào mật khu của họ, Việt Minh bèn thủ tiêu hết
những tù nhân mà chúng cho là nguy hiểm đang bị cầm tù. Cả anh ruột lẫn
anh rể của tôi đều bị sát hại trong quyết định tàn ác này. Hai các chết đó đã
ám ảnh tôi rất sâu đậm trong suốt cuộc đời đấu tranh của tôi sau này.
Riêng tôi và một số anh em Công giáo khác đang bị biệt giam ở một trại tù
ở dưới chân núi đèo Ngang, kịp thời phá tù trốn thoát được trong đường tơ
kẽ tóc. Tôi dựa vào bóng đêm và men theo đường rừng, mò mẫm về được
làng cũ trong bí mật. Nhưng chỉ mấy hôm sau, để tránh tai hoạ cho gia đình,
vào một buổi tối mưa lớn đổ ào ạt, nhìn lại lần cuối hai đứa con trai đang
ôm nhau ngủ vùi trong manh chiếu rách, hôn vợ và ôm chặt đứa con trai thứ
ba vừa mới sinh được hai tháng, tôi lại lầm lũi ra đi, rời làng vào Đồng Hới.
Mưa xối nặng nề trên mái tranh xác xơ của ngôi nhà như nước mắt của
người vợ hiền tiễn chồng ra đi ngút ngàn vì nghiệp dĩ đấu tranh...
Vào đến Đồng Hới, đang bơ vơ chưa biết sẽ liên lạc với ai để tìm lại các
đồng chí cũ thì tình cờ gặp được ông Hoàng Văn Toản, lúc bấy giờ đang
làm Tổng thư ký của toà Hành chính tỉnh, cũng là một thành viên trong tổ
chức của ông Diệm ngày xưa. Ông cho biết ông Trần Văn Lý, hiện đang
làm Chủ tịch Hội Đồng Chấp Chánh Trung phần, ra lệnh phải tìm kiếm tôi
để phụ trách đơn vị Bảo Vệ Quân tỉnh Quảng Bình. Tôi bèn cấp tốc vào
Huế gặp ông để từ chối chức vụ Chỉ huy trưởng Bảo Vệ Quân và trình bày
