VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 909

thời Việt Minh nổi dậy lần đầu; ông ta đã có thể áp đặt tình trạng báo động
thường xuyên là tình trạng kình chống ngấm ngầm cho khối Công giáo.
Điều này giải thích sự khắc khoải của khối dân này sau khi quyền lực của
người chúa tể đã mất đi.
Chính tại miền Nam kỳ cũ là nơi mà người Công giáo nói chung đã chấp
nhận sự sụp đổ của chế độ nhà Ngô. Trước hết vì miền Nam kỳ cũ
(Cochinchine) là nơi mà tư tưởng được lưu chuyển một cách tự do nhất, nơi
mà chủ nghĩa duy tân được phát triển một cách tự nhiên, và cũng là nơi mà
sự khoan dung được phát triển. Đồng thời, cũng tại miền Nam kỳ cũ đó, Tòa
Khâm sứ Tòa Thánh, Tòa Tổng Giám mục, Đức Giám mục Nguyễn Văn
Bình, đã tỏ ra có can đảm đối đầu với quyền lực của ông Diệm đặc biệt là đã
gửi cho ông Diệm ngày 16/6 một giác thư nhuốm đầy tinh thần của chỉ dụ
“Hòa bình trên thế giới” (“Pacem in Terris”) của Đức Giáo Hoàng – và một
số đại diện cho các dòng tu như các tu sĩ dòng Chúa Cứu Thế, và nhất là
dòng Đa Minh, đã không che giấu sự chỉ trích của họ đối với chiều hướng
càng lúc càng độc tài của một chế độ mà cuối cùng chỉ làm tác hại cho Công
giáo.
Tuy nhiên, ta không thể đánh giá quá thấp sự xúc động do cái chết thê thảm
của ông Diệm gây ra trong các giới nói trên. Không phải chỉ vì ông Diệm –
dù không có kinh nghiệm và mặc dù sự thối nát của chế độ - vẫn được kính
trọng (“Một nhà ái quốc, theo cách riêng của ông ta”, theo lời của Hồ Chí
Minh mà chúng tôi đã từng ghi nhận), mà chính vì bảo ông ta tự tử là một
điều làm cho người Công giáo bất bình, làm cho họ không tin, và làm cho
việc giết ông ta không những là một hành động tàn độc, vô ích mà còn
nhuộm vẻ gian đối.
Vì vấn đề tự tử được đặt ra, và vì đó là điều không ai tin, cho nên cái huyền
thoại muốn rằng “Tổng thống vẫn chưa chết”, cái huyền thoại ấy còn sống
mạnh trong một số quần chúng Công giáo. Vì vậy mà các Tướng lãnh đã lấy
quyết định công khai hóa các hình ảnh để chứng minh rằng huyền thoại đó
sai, ông Diệm quả đã chết. Việc để cho dư luận bàn tán quả thật không có
lợi cho những người chiến thắng.
Chúng ta hãy lắng nghe một linh mục người Bỉ có dáng dấp của một nhà đô