VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 913

chung.
Lịch sử dân tộc bị một nút chận thì phải tháo nó ra để tiến hóa, tình cảm dân
tộc bị xúc phạm thì phải hóa giải nó đi để tìm lại cái tình tự hòa hài rất
truyền thống của dân tộc. Người Công giáo Việt Nam là một bộ phận của
dân tộc, họ có thể không nhìn thấy và không đồng ý về cái nhìn cách mạng
đó sau ngày 1–11–63 vì những xúc động nhất thời sau cái chết của ông
Diệm, nhưng 20 năm sau, vì liên đới ruột thịt đồng bào và vì thảm trạng 30–
4–75, họ hẳn là phải thấy và hiểu hơn ai hết, không phải để đoái công chuộc
tội mà để còn chuẩn bị cho ngày về đất cũ quê xưa trong vòng tay ưu ái của
dân tộc. Còn nếu họ vẫn không thấy được thì tại họ, dân tộc không thể giúp
đỡ họ mở mắt lớn hơn được nữa.

-o0o-

Vấn đề phức tạp và tế nhị thứ hai là “yếu tố người Mỹ”. Như tôi đã trình
bày trong một chương trước, mặc dù rất thất vọng với chế độ Diệm nhưng
chính quyền Hoa Kỳ đã chỉ biết chiều chuộng, khuyến cáo và cố gắng sửa
chữa mà thôi, không khác gì trường hợp Tổng thống Reagan 20 năm sau
chịu đựng và khuyến cáo vợ chồng nhà độc tài tham nhũng Marcos (Phi
Luật Tân) bằng cách vẫn tiếp tục viện trợ nhưng vẫn bí mật khuyến cáo.
Thật vậy, khi gửi ông Cabot Lodge qua Việt Nam thay Đại sư Nolting, mục
đích nguyên ủy của Tổng thống Kennedy chỉ nhằm làm áp lực Tổng thống
Diệm phải cải cách chế độ cho trong sạch và có hiệu năng hơn mà thôi. Nếu
Tổng thống Kennedy muốn đảo chánh ông Diệm thì không đời nào mời một
khuôn mặt chính trị cỡ lớn như ông Lodge, huống chi ông Lodge thuộc
đảng Cộng Hòa (có thể tố cáo âm mưu của ông Kennedy và đảng Dân Chủ
khi hai đảng có những tranh chấp như trong các cuộc bầu cử chẳng hạn).
Nếu ông Lodge đến Sài Gòn chỉ để đảo chánh ông Diệm thì chắc chắn ông
không bao giờ nhận lời làm Đại sứ tại Việt Nam Cọng Hòa. Người Mỹ cho
đến cuối tháng 10–1963 vẫn mong dùng ngoại giao và chính trị để giải
quyết cuộc khủng hoảng của chính phủ Ngô Đình Diệm, việc mà tôi sẽ trình
bày rõ sau đây.